Verplichte kantoorwisseling: huidige vertrouwen niet op koers?
Onder de kop 'Koersen naar vertrouwen' doet Accountant van januari/februari 2012 verslag van de recente Accountantsdag. Daarin komt verplichte wisseling van controlerend accountantskantoor bij oob's prominent aan de orde. Degenen die voor verplichte wisseling pleiten verwijt ik tunnelvisie.
Henk van Leeuwe
Daarom geef deze opinie als subtitel 'Huidige vertrouwen niet op koers?'. En ik zal die vraag beantwoorden.
Het valt mij op dat in de vele discussies over verplichte wisseling nimmer wordt gesproken over de personele organisatie in samenhang met de administratieve organisatie en interne beheersing (AO/IB) van een organisatie van openbaar belang (oob). En ook nimmer over het feit dat de controle bij een oob nooit wordt uitgevoerd door slechts één accountant.
Om met het laatste te beginnen: de controle bij een oob wordt uitgevoerd door een omvangrijk team van soms wel tientallen medewerkers van alle niveaus, onder wie ook accountants die controleverklaringen afgeven bij de soms vele dochter- en andere verbonden ondernemingen.
Zelfs als de accountant die de handtekening zet wellicht vele jaren dezelfde persoon is, zijn de teamleden dat allerminst. Bij de big four bedraagt het jaarlijkse personeelsverloop kantoorbreed wel vijftien procent, niet alleen in de laagste functies maar door alle functies heen.
Mijn ervaring als (nu gepensioneerd) accountant bij PwC is dat door deze 'natuurlijke' doorstroming er steeds nieuwe invalshoeken en kritische punten uit de controles naar boven komen. Aangedragen door de 'nieuwe bemanning' die de teamleiding scherp houdt en daarmee het product 'controle' continu verbetert. Dit niet te ontkennen winstpunt en kwaliteitsaspect ben ik in de discussies nog niet tegengekomen.
En dan de personele organisatie en AO/IB bij de oob zelf. Eigenlijk doet zich daar min of meer dezelfde situatie voor als bij de controlerende accountantsorganisatie. De leden van de raad van bestuur zitten soms vele jaren op dezelfde plek, maar de personeelssamenstelling in de ondernemingen als geheel wisselt met regelmaat.
Uit mijn praktijk weet ik dat er bij de accountantscontrole met name wordt gelet op twee situaties waarbij risico's kunnen ontstaan in de kwalitatieve betrouwbaarheid van administratieve processen en de interne bewaking daarvan: ten eerste situaties waarbij elkaar controlerende functionarissen al vele jaren dezelfde personen zijn (risico van verschralende interne controles) en ten tweede situaties waarbij sleutelfunctionarissen worden vervangen (risico van interne kennisachterstand bij de opvolgende functionaris).
Mij lijkt dat deze punten ook voor de topleiding van het bedrijf aanleiding moeten zijn dat kritisch te volgen en eventuele daaruit voortkomenden risico's uit te sluiten. Uiteindelijk verklaart de raad van bestuur in haar jaarverslag dat de onderneming 'in control' is.
En dan nog een heel ander punt. Binnen oob's functioneert ook een interne accountant - in welke functie dan ook - die soms ook vele jaren aan de organisatie is verbonden, met medewerkers die ook vaak vele jaren deel uitmaken van dat team. Ook daar zou het risico van niet 'blijvend scherp zijn' dus kunnen toeslaan. Maar over rouleren van interne accountant hoor je niemand.
Mijn antwoord op de in de titel opgeroepen vraag 'huidige vertrouwen niet op koers?' is dat het vertrouwen in het onafhankelijk en kwalitatief hoogwaardig opereren van de accountant wel degelijk op koers ligt, al is het maar vanwege de hierboven genoemde 'wisselingen' en dat dit niet afhangt van het verplicht periodiek wisselen van de accountantsorganisatie.
De rechte rug van de accountant, de continu wijzigende samenstelling van het controleteam en de alertheid van de diverse topniveaus en raad van bestuur van de oob zelf op de geregelde wijzigingen in de personele organisatie, maken het overbodig om te wisselen van controlerend accountant en/of accountantsorganisatie.
Degenen die daar een overdreven voorstander van zijn, verwijt ik tunnelvisie: wisselen op zichzelf verbetert het vertrouwen niet. Het geeft zelfs de indruk dat bij niet wisselen het vertrouwen zou worden beschaamd. En dat geeft te denken.
Registeraccountant Henk van Leeuwe is sinds 1 januari 2004 met (pre-)pensioen na een lange loopbaan bij PwC. Hij was daar betrokken bij zowel de controle en advisering (onder andere due diligence) van oob's als bij controle- en samensteldrachten en advisering in het mkb. Van Leeuwe was vele jaren actief op het gebied van interne opleidingen en interne reviews. Tot in 2007 was hij teamleider van de door NIVRA georganiseerde kwaliteitsonderzoeken bij niet-big four-kantoren.