Opinie 14 februari 2012

Europees regelkanon voor afhankelijkheidsmug

Dat onafhankelijkheid essentieel is voor het functioneren als controlerend accountant is evident. De hervormingsvoorstellen die de Europese Commissie op 30 november 2011 presenteerde verdienen dan ook terechte media-aandacht. Toch is het ook zaak om alert te zijn.

Charles Kock en Alex Boxum

Uit de Europese plannen valt te concluderen dat het huidige publieke debat over onafhankelijkheid onder meer is ingegeven door de kredietcrisis. In onze optiek zijn dat debat en het aanscherpen van de onafhankelijkheidsregelgeving wel nodig, maar dreigt een onprettig neveneffect te ontstaan: de voorstellen van eurocommissaris Barnier lijken geen onderscheid te maken tussen de controle van organisaties van openbaar belang (oob's) en die van andere organisaties, ook al is de discussie over de rol van het accountantsberoep bij de kredietcrisis juist ontstaan bij de controle van oob-ondernemingen en niet bij het mkb.

Vergeleken met nu geldende regelgeving betekenen de Europese voorstellen een lastenverzwaring voor mkb-ondernemingen en hun controlerend accountants. De huidige regelgeving staat bij niet-oob's samenloop van de controle met meer vormen van overige dienstverlening wel toe.

Dit grotere speelveld past ook bij de functie van mkb-accountants bij hun cliënten en het publieke belang van de cliënten. Hoe geringer het maatschappelijke belang van een cliënt, hoe geringer de publieke risico's en hoe kleiner de behoefte aan stringente kaders in de wet- en regelgeving. 

Bovendien zijn er mogelijkheden om met waarborgen de eventuele bedreigingen van de onafhankelijkheid tot een aanvaardbaar niveau terug te brengen. Met andere woorden: vanuit mkb-perspectief gezien wordt een regelgevingkanon gebouwd om te kunnen schieten op de afhankelijkheidsmug!

Het consultatiedocument was één van de mogelijkheden om een proportionele wet- en regelgeving te bepleiten voor de mkb-accountant. Enkele argumenten.

Verplichte roulatie In het consultatiedocument wordt gevraagd naar de wenselijkheid van invoering van een roulatieplicht voor alle accountantsorganisaties, conform de al geldende roulatieplicht voor accountants die oob-cliënten bedienen: elke zeven jaar draagt een andere partner als accountant de vaktechnische verantwoordelijkheid.

Deze maatregel beoogt een zekere 'blindheid' te voorkomen. Maar als deze roulatieplicht al uitvoerbaar is voor alle accountantsorganisaties, dan werkt hij naar verwachting zeker kostenverhogend. Dit terwijl er tal van andere waarborgen zijn te treffen die de eventuele bedreigingen van de onafhankelijkheid teniet doen.

Een voorbeeld is het incorporeren van 'onafhankelijkheidsbedreigingen' in de criteria die leiden tot een opdrachtgerichte kwaliteitsbeoordeling (Artikel 18 lid 2 Bta ). De kans is dan groot dat de beoordelaar het risico op eventuele 'blindheid' in de uiteindelijke jaarrekening helpt te verkleinen.

Waarom deze mogelijke waarborgen aanvullen met een roulatieverplichting? De schandalen waarbij sprake was van vermeende blindheid, deden zich immers niet voor in het mkb.

Rules based versus principles based De wetsvoorstellen lijken een rules based-benadering voor te staan. Bijvoorbeeld door het werken met vaste percentages en met zwarte lijsten van verboden diensten.

Het dichttimmeren met regels en voorschriften past bij oob-opdrachten. Het maakt het werk van toezichthouders en handhavers makkelijker en het maatschappelijk verkeer heeft behoefte aan duidelijkheid en transparantie bij eventuele missers.

Binnen het mkb zijn het aantal stakeholders en de risico's beperkter dan bij oob-opdrachten. Daarom bepleiten wij een principle based-benadering voor het mkb.

Collateral damage Met een kanon op een mug schieten levert onnodige collateral damage op. De Europese voorstellen richten zich weliswaar terecht op het aanscherpen van de wetgeving ten aanzien van onafhankelijkheid, maar hebben geen oog voor een acceptabele afweging tussen maatschappelijk belang enerzijds en het belang van mkb-ondernemingen en hun accountants anderzijds.

Met andere woorden:  er dreigt onterechte lastenverzwaring.

Beter dan de voorgestelde rules based-benadering is bijvoorbeeld het voorkomen van verkeerde prikkels in beloningssysteem van partners of externe accountants. Het maakt bijvoorbeeld nogal verschil of de individuele vennoten en hun beloning belangrijk zijn, of dat de accountantspraktijk een stichting is waar elk personeelslid in dienst is en waar kwaliteit voorop kan staan.

Bovendien draagt een goede tone at the top bij tot borging van de professioneel-kritische houding van de accountant, naast training en interne kwaliteitsbeheersing.

Zoals wel vaker richt de overheid zich op de grootzakelijke bedrijfsleven en dreigt het mkb daarvan de dupe te worden. Het is nu aan de accountants van de circa tienduizend controleplichtige mkb-ondernemingen in Nederland om een tegengeluid te laten horen.

Charles Kock AA en Alex Boxum RA zijn beiden werkzaam bij Flynth als directeur Vaktechniek (respectievelijk Samenstelpraktijk en Audit). De auteurs schrijven op persoonlijke titel.