Opinie 28 december 2012

NBA Alert nieuwe regelgeving

De inkt van de recent aangenomen regelgeving voor het accountantsberoep is nog niet droog of de NBA komt al met een Alert. Dat is slagvaardig opereren en dus positief. Maar heeft die slagvaardigheid ook een negatieve keerzijde? Mijns inziens wel.

Een belangrijk onderwerp in het politieke debat was de scheiding tussen controlediensten en andere werkzaamheden. Deze regeling is voor OOB's aangescherpt. De NBA stelt: 'Hiermee wordt invulling gegeven aan het aloude uitgangspunt dat accountants hun eigen (advies)werk niet moeten controleren.'

Een terechte constatering, die ook op andere dan OOB-accountants van toepassing is. Dat volgt uit de structuur van de Verordening Gedragscode (VGC). Met name de bedreiging van 'zelftoetsing' (VGC A-100.10 sub c) is in dit verband van belang. Indien een dergelijke bedreiging zich voordoet en deze is van 'niet te verwaarlozen betekenis' (VGC A-100.5) dienen waarborgen te worden getroffen om de bedreiging weg te nemen.

Dit laatste geldt ook in geval van werkzaamheden buiten het OOB-segment. Juist het feit dat er in het OOB-segment sprake is van een verbod - om het door de NBA aangegeven 'aloude uitgangspunt' - maakt dat er ook daarbuiten snel (extra) waarborgen dienen te worden getroffen bij samenloop van werkzaamheden. Het ware goed geweest dat de NBA dát had aangegeven in plaats van gemakkelijk te stellen 'de wetsaanpassingen hebben in principe geen consequenties voor het Midden- en Klein Bedrijf'.

Maar mijn grootste bezwaar zit in het volgende: zonder enige grond geeft de NBA een interpretatie van de wetsgeschiedenis waarbij de reikwijdte van de verbodsbepaling wordt ingeperkt. Dit terwijl - in tegenspraak hiermee - juist wordt gesteld dat 'de NBA via de eigen beroepsregelgeving streeft naar een normstelling die op diverse punten verder gaat dan de letterlijke tekst van de wet vereist.'

Wat is het geval? In de Eerste Kamer is de motie-Postema aanvaard waarin de volgende definitie is gegeven:
'Onder de genoemde assurance moet worden verstaan controlediensten gericht op het verstrekken van zekerheid over de door de gecontroleerde cliënt verstrekte informatie ten behoeve van externe gebruikers van deze informatie als ook ten behoeve van de raad van commissarissen, zoals bedoeld in de genoemde verslagen'.

En wat stelt de NBA? Welnu: 'De NBA interpreteert de wetsgeschiedenis bij artikel 24b Wta zodanig dat bij een OOB controle- en assurance-opdrachten, alsmede feitenonderzoek ten behoeve van externe gebruikers van de informatie en de raad van commissarissen zijn toegestaan.'

Het gaat om de vetgedrukte woorden. Daar vliegt de NBA - mijns inziens - uit de bocht en perkt de aangenomen verbodsbepaling in. De NBA verwijst naar werkzaamheden ex Standaard 4400 inzake 'overeengekomen specifieke werkzaamheden'. Kenmerk van die werkzaamheden is nu juist (zie paragraaf 5 van genoemde standaard) dat 'de gebruikers van het rapport zich zelf een oordeel moeten vormen betreffende de werkzaamheden en bevindingen die door de accountant in het rapport zijn weergegeven en hun eigen conclusies moeten trekken uit de door de accountant verrichte werkzaamheden.'

Er is dus - het staat expliciet in paragraaf 5 van die standaard - géén sprake van het verschaffen van zekerheid. Geen assurancedienst dus. En daarmee hoort het onder de verbodsbepaling zoals aangenomen door de Tweede en Eerste Kamer te vallen.

Vorenstaande klemt temeer omdat de NBA in de Alert als voorbeelden van toegestaan feitenonderzoek, overeengekomen specifieke werkzaamheden op het gebied van fusies en overnames en fraude noemt.

Juist bij fusies en overnames is het te overwegen dat een andere accountant dan de huisaccountant de due diligence uitvoert. Immers, indien het tot een overname komt en er komen lijken uit de kast die de huisaccountant in het kader van specifiek overeengekomen werkzaamheden niet heeft gezien, wil hij deze dan wel zien als controlerend accountant? Komen juist hier niet het door de NBA genoemde 'aloude uitgangspunt' en de bedreiging van 'zelftoetsing' aan de orde?

En dat geldt ook bij fraude. Juist daar is het een min of meer staande praktijk dat de commissarissen van een organisatie die met directiefraude wordt geconfronteerd een andere accountant dan de huisaccountant inhuurt om het fraudeonderzoek te doen. En in geval van werknemersfraude kan het ook gezond zijn een andere accountant dan de huisaccountant in te huren. Immers, hier bestaat het risico dat de huisaccountant bij zijn controle steken heeft laten vallen.

Over de Alert zijn overigens nog meer vragen te stellen. Bijvoorbeeld:

• Wat de exacte grond is voor het toestaan van andere (hiervoor niet behandelde) diensten zoals genoemd onder punt iv tot en met vii op pag. 6 van de Alert?
• Wat de grond is om te stellen dat in verband met kantoorroulatie 'de zittende accountant de controle kan afronden van boekjaren die voor of op 31 december 2015 eindigen'? In het debat is telkenmale gesproken over een 'knip' per 1 januari 2016 als ingangstijdstip voor kantoorroulatie. Boekjaren die per ultimo 2015 eindigen worden qua controle veel later dan 1 januari 2016 afgerond. Rekt de NBA de termijnen hier verder op dan politiek is overeengekomen?

Kortom: de NBA is in alle slagvaardigheid naar mijn mening te nijver en ijverig geweest. Of heeft de NBA vooraf instemming gehad van politiek en AFM op de in de Alert opgenomen zienswijze?

Ik betwijfel het. In de Alert staat slechts: 'Naast de interne afstemming bij betrokken accountantsorganisaties, [is] ook het commentaar verwerkt van de belangrijkste belanghebbenden in het maatschappelijk verkeer, (politiek, bedrijfsleven en investeerders). Tevens is de inhoud van deze alert op hoofdlijnen afgestemd met de AFM.'

Welke politici? Is er expliciet een akkoord van de verantwoordelijke minister en/of diens ministerie? En welke hoofdlijnen zijn nu precies met de AFM afgestemd en waarop heeft de toezichthouder expliciet een akkoord gegeven?

Is dit op het nippertje het tweede 'Actalletje' van het jaar? Zo ja, dan is er sprake van een schoffering van de politiek die de teugels rond het accountantsberoep wil aantrekken. Een slechte beurt dus. Zo nee, dan is er sprake van een uiterst zwak gemotiveerde Alert.

Daar waar wordt afgeweken van wat de wetgever in moties heeft afgesproken dient een deugdelijke grondslag - ik haal die mooie woorden maar weer eens van stal - voor die afwijking te worden gegeven.