Opinie 18 december 2012

Het begin van het einde…

'Bij één op de drie mkb-ondernemingen zijn financiële instrumenten onjuist verwerkt. Een aandachtspunt van de AFM dus! Zorg dat u de RJ290 foutloos toepast én voorkom claims!' Met deze tekst prijst de SRA een cursus aan voor mkb-accountants.

Het is de perfecte illustratie voor de aanstaande teloorgang van het accountantsberoep in Nederland. Dat klinkt erg hoogdravend maar ik zal proberen dat uit te leggen.

Naar aanleiding van de problemen met derivaten bij woningbouwcorporaties is een levendige discussie losgebarsten over de verwerking van derivaten in de jaarrekening en de manier waarop openbare accountants daarmee zijn omgegaan. 

Ik wil niet te veel ingaan op de vaktechnische inhoud van die discussie. Het belangrijkste element in de discussie is het verwijt aan de controlerende accountant dat jaarrekeningen onvoldoende inzicht bieden in de omvang en risico's van derivaten. Het maatschappelijk verkeer is van mening dat de accountant meer moet doen dan enkel kijken of de regels goed zijn toegepast. 

Vaktechnisch wordt gesteld dat de RJ-regels inzake derivaten eigenlijk niet meer van deze tijd zijn. En daar is dan het raakpunt met de aangehaalde SRA-cursus: die leert de verkeerde regels foutloos toepassen én claims voorkomen.

Is dat de juiste insteek voor de moderne accountant? Je kunt zeggen dat dit nog niet de teloorgang van het accountantsberoep hoeft te betekenen, daar is meer voor nodig. Inderdaad, dat is zo, maar helaas is die volgende stap heel dichtbij.

De adviescommissie herziening eindtermen accountantsopleiding publiceerde op 4 december 2013 haar rapport over de herziening van de theoretische eindtermen van de accountantsopleidingen.

Het was voor mij een schokkend rapport. De accountants in business binnen de NBA hebben de commissie geadviseerd om meer aandacht te geven aan corporate finance, treasury management, strategie, ethiek, risicomanagement en ICT. In de praktijkopleiding zouden de soft skills nadrukkelijker aan de orde moeten komen. 

De adviescommissie negeert deze adviezen grotendeels. De accountantsopleiding moet volgens de commissie vooral zijn gericht op de openbare accountant, en die heeft op deze gebieden slechts middelmatige kennis nodig. Bovendien hoeft de openbare accountant in het mkb-segment zich niet zo druk te maken over IFRS. 

Kijk, en zo gaat het accountantsberoep dus uiteindelijk ten onder. Zonder diepgaande kennis van corporate finance, werking van financiële markten en banken en risicomanagement kun je als openbare accountant alleen maar de toepassing van de regels controleren; de inhoud van de materie zal niet tot je doordringen. Daarenboven leer je als mkb-accountant alleen maar de lokale boekhoudregels toepassen. 

Zit het maatschappelijk verkeer te wachten op accountants die in navolging van de adviezen van de adviescommissie zijn opgeleid? Accountants die niet verder kunnen kijken dan de (soms verkeerde) regels? Ik vrees van niet. 

Het rapport van de adviescommissie is naar mijn mening ondermaats en miskent dat accountants, ongeacht of zij openbaar, intern of 'in business' werkzaam zullen zijn, meer moeten kunnen dat enkel goed controleren van boekhoudingen. Je moet een uitstekende finance professional zijn en de materie inhoudelijk en ethisch kunnen doorgronden, daar een kritische mening over kunnen vormen en die helder voor het voetlicht kunnen brengen.

Accountants die in overeenstemming met de adviezen van de adviescommissie worden opgeleid zullen in de toekomst de mkb- of oob-cliënten niet kunnen helpen met de problematiek rondom derivaten. Daar helpt geen SRA-cursus (hoe goed die ook moge zijn) aan.