Opinie 29 oktober 2012

Plannen Commissie Onderwijs Fusie NBA

Ik heb het discussierapport 'Op de toekomst voorbereid' van de Commissie Onderwijs Fusie NBA gelezen. Het rapport begint met een visie op de accountantsopleidingen. Niet met een visie op het beroep. Dat is jammer, maar zelfs een beetje vreemd. Want de opleiding moet natuurlijk wel passen op het beroep.

De commissie schrijft dat het aanvankelijke doel dat zij voor ogen had was, dat er één titel 'Accountant' zou komen op zowel HBO- als WO-niveau. Daar ben ik ook voor. Maar bij veel commissies verandert onderweg nog wel eens het doel. Ook bij deze commissie. Maar de commissie heeft het ook niet gemakkelijk gehad: 

"De commissie is tijdens haar werkzaamheden op veel conservatisme gestuit. Het accountantsberoep is een behoudend beroep. Wensen werden geuit om de opleidingen aan te vullen, zonder dat  er ook maar iets van af mocht, terwijl de opleidingen ook studeerbaar moesten blijven."
Behoud van de AA- en RA-titel werd het uitgangspunt van de commissie en daarom veranderd er ook eigenlijk weinig. Het discussierapport introduceert een nieuw soort accountant: de MKB-accountant. Ik ben van de generatie van twee soorten accountants en twee beroepsorganisaties. Drie nieuwe soorten accountants groeien straks op met één beroepsorganisatie. De vooruitgang gaat in vele kleine stapjes, dan valt het minder op. Soms denk ik dat het goed is om op te houden met polderen en gewoon echte keuzen te maken. Bijvoorbeeld kiezen tussen echte accountantsvakken en bijzaken. De commissies schrijft: 

"Verdergaande verzwaring is ongewenst, maar nog steeds zijn er signalen dat in de opleidingen meer aandacht zou moeten worden gegeven aan bijvoorbeeld ICT, aan fiscale en juridische aspecten, aan het te ontwikkelen professionele gedrag, ethiek en aan communicatieve vaardigheden." 

De commissie staat midden in het beroep en toont zich gevoelig voor 'signalen'. En nog steeds (?!) zijn er mensen die vinden dat opleidingen aandacht moeten besteden aan ICT. Ik beken hier maar dat ik ook wel eens een signaal heb afgeven. Een signaal dat ICT juist weg moet uit de opleiding. ICT betekent namelijk niks. Recent heb ik nog een signaal ontvangen dat accountants moeten kunnen lezen en schrijven. Ik zou er niet voor willen pleiten om lezen en schrijven in het curriculum op te nemen. De accountantsopleiding hoeft namelijk niet mee te gaan met allemaal hippe signalen. Dat de commissie heel hip is, blijkt wel uit de volgende drie zinnen: 

"De ontwikkelingen op het gebied van ICT, de verdergaande digitalisering van processen en het gebruik van social media, zullen de komende jaren het werk van accountants sterker gaan beïnvloeden. In samenhang hiermee zal de aard van de informatie waarover accountants zekerheid (moeten) kunnen afgeven verbreden. Dit betreft andere producten dan de jaarrekening waarmee de vertrouwensfunctie kan worden versterkt, zoals  duurzaamheidsrapportages, (geautomatiseerde) informatiesystemen, XBRL/SBR en de fiscale positie van bedrijven (tax assurance)." 

Door allemaal hippe ontwikkelingen in één alinea op te sommen voorkom je dat mensen zeggen dat het er niet in staat. Maar wat je er mee moet doen wordt ook niet duidelijk op deze manier. 

ICT hoort helemaal niet thuis in een rijtje met 'duurzaamheid' of 'niet financiële informatie', vind ik.  Duurzaamheid en niet-financiële informatie zijn uitbreidingen. ICT bevindt zich in het hart van alle hoofdvakken van de opleiding. De commissie vindt dat ICT thuishoort in het rijtje met interessante nieuwe ontwikkelingen. Ik weet wat een accountant met social media moet doen. Maar in de opleiding hoort het niet thuis. Ik vermoed dat er thuis naast de stoel van de commissieleden een enorme stapel boeken liggen over hoe ICT en de moderne media werken. En de leden moeten ze allemaal nog lezen*. 

Marc van Hilvoorde

(* vrij naar Jan Kuitenbrouwer, 'Feuten en fossielen', in NRC 18 oktober 2012)