Opinie 30 januari 2012

Vijgenblaadjes en beroepshervorming

Vaste prik na iedere crisis zijn hervormingen die vervolgens langzaam maar zeker worden uitgehold door de overblijfselen van de gevestigde macht, die een belangrijke stem blijft houden in zowel de diagnose als de remedies.

Met als gevolg een verwaterd hervormingsproces dat deels een antwoord geeft maar verder dient als vijgenblaadje of rookgordijn en de basisoorzaken van de crisis in stand houdt.

Vandaar mijn oproep in het verleden om eerst schoon schip te maken met de kapiteins en het roer (zie mijn reactie onder deze Wildschut-blog). Het heeft niet mogen baten, velen zitten er nog steeds. Ook in deze financiële crisis zullen de hervormingen daarom niet diep ingaan op de echte ontstaansgronden.

Een van de goede dingen die wel uit de voortrazende crisis zijn voortgekomen is een maatschappelijke discussie over de pro's en contra's van het kapitalistisch stelsel, en dan vooral de uitwassen daarvan.

Het lijkt er op dat een overwegend marktgedreven economie, vrij maar in meer gebondenheid, die discussie best zal overleven. Maar dat dan wel tegen de achtergrond van de enorme hypotheek die is achtergelaten in de vorm van (op lange termijn) onwezenlijke lage rentes, private en publieke schuldenbergen, een zwaar op de financiële maag liggend residu aan onrealistisch gewaardeerde activa en een nog steeds te krakkemikkige financiële architectuur.

Kortom, dezelfde verschijnselen die aan de basis lagen van de crisis in 2007 en de daarvan afgeleide crisis van 2011.

Dat geldt evenzeer, om het wat dichter bij huis te houden, voor het accountantsberoep. Met name voor onze eigen big four brothers, zelf financieel de meest intransparante spelers op het oob-wereldtoneel en alle vier met een goede neus voor de wijsheid 'als je geschoren wordt kun je beter stil zitten'.

Mij is geen goed stuk, naam of publicatie bekend die tot de kern van de zaak is doorgedrongen.

De aanpak van het wereldwijde probleem kan alleen internationaal. Maar de situatie kenmerkt zich door een overwegend reactief beleid van alle actoren in de financiële architectuur. Aan effectievere beslissingsstructuren wordt wel gewerkt, maar die komen overwegend minimalistisch en reactief tot stand. En ze zijn nog steeds vrijwel uitsluitend bemand met spelers die, voordat ze als deel van de oplossing werden benoemd, deel van het probleem waren.

Eerst de hand in eigen boezem is kennelijk een boezem te ver. Toch is het wel een voorwaarde voor gezag en vertrouwen, de belangrijkste ingrediënten voor een goed werkend systeem.

Dat geldt ook voor het consultatieproces over de eigen beroepshervormingen in Nederland. Dat is een uitstekende gelegenheid voor de leden om een steentje bij te dragen en een open uitnodiging om het plaatje aan of in te vullen met de eigen mening.

Maar - en ik beperk me even tot de controle van oob's door oob's -  ons beroepshervormingsproces wordt gehandicapt door dezelfde beperkingen die we zien bij de hervormingen op macroterrein: het niet ter discussie stellen van de echt fundamentele premissen van het bedrijfsmodel, met name die premissen die een werkelijke bedreiging zijn voor de status quo.

Zoals de vraag of een externe controlefunctie in een 'for-profit' bedrijfsmodel - uitgevoerd door intransparante globale acteurs die zelf te groot zijn om om te vallen en dus blijvend bezwaard zijn met ‘moral hazard', die zelf nooit rekening en verantwoording hebben afgelegd of zelfs maar uitleg hebben gegeven over hun structurele blindheid en functionele afwezigheid in het recente verleden - een voldoende basis is voor hervorming van het bedrijfsmodel van de accountant.

Tegelijk wordt de belangrijkste stakeholder in een goed functionerend accountantsberoep, de belastingbetaler, blijvend genegeerd.

Morgen is de deadline om in die consultatie uw steentje bij te dragen aan de beroepsmeningsvorming over de gewenste hervormingsmogelijkheden.

Mijn bescheiden verzoek is alleen maar: wilt u daarbij ook aan de belastingbetaler denken, als uw nieuwe stakeholder?