Opinie 13 september 2011

Herstel van vertrouwen

Het eerste lustrum van de Wet toezicht accountantsorganisaties is aanstaande. De belangrijkste doelstelling van de Wta is het 'herstel van vertrouwen in het werk/verklaring van de accountant'. Een mooi moment om eens de balans op te maken.

De eerste jaren van de Wta stonden in het teken van het verkrijgen van de vergunning. Menig kantoor heeft een 'standaard handboek' kantoorspecifiek gemaakt. Op basis van opzet werd de vergunning verkregen. Een enkel kantoor (met uitzondering van de oob-kantoren) hadden het voorrecht door de AFM te worden geselecteerd voor een 'onderzoek ter plaatse (otp) of 'onderzoek ten kantoren van de AFM' (otk). Niet ieder kantoor heeft dit als een voorrecht ervaren overigens.

Een handvol kantoren maakte bezwaar tegen de voorgenomen afwijzing door de AFM. Nieuwe otp's en otk's werden gepland, al dan niet met dezelfde teams als de eerste keer. In de wandelgangen was er veel kritiek op de wijze waarop de AFM haar werk deed en ‘snelheid' waarmee zij communiceerde. De meeste bezwaren zijn inmiddels afgewerkt. Een enkele loopt nog. Voor zover mij bekend heeft de rechter in één zaak de AFM bakzeil laten halen.

De laatste jaren is de AFM begonnen met het uitoefenen van het toezicht op de accountantsorganisaties. Er zijn inmiddels enkele rapporten van de AFM verschenen en de kritiek op de accountants is niet mals. Ook dit heeft weer geleid tot kritiek op het optreden en communiceren van de AFM. Vooralsnog met weinig succes, naar het zich laat aanzien.

Feit is dat het optreden van de AFM menig (extern) accountant heeft laten struikelen. De meeste kantoren zijn nu extra gescherpt in het nadenken over de controle en het documenteren daarvan. De COS leeft.

Maar de belangrijkste vraag is: is het vertrouwen in het beroep hersteld? En zo ja, bij wie dan? En hoe zou je het herstel van vertouwen kunnen meten? Was het vertrouwen vóór de Wta onvoldoende, en nu voldoende?

Deze vragen beantwoorden voor 'het maatschappelijk verkeer' is nagenoeg onmogelijk, zonder deugdelijk (misschien zelfs wel wetenschappelijk) onderzoek.  Hoewel als ik de recente columns over het mooie accountantsvak lees en constateer welke tijdsdruk er soms op een controle ligt... Ik zou er weinig vertouwen in hebben als mijn auto door iemand werd gerepareerd om 02.00 uur 's nachts als diegene de dagen ervoor ook al tot diep in de nacht heeft gewerkt. Gelukkig is er nog een kwaliteits-reviewer zou je denken. Maar hoe recht zou hij z'n rug houden als er zo'n druk op staat?

Maar goed, laat ik het eens dichter bij huis zoeken. Vinden wij accountants zelf dat het vertrouwen in ons werk is hersteld? Of op z'n minst verbeterd in vergelijking met voor de invoering van de Wta? Ik heb zo links en rechts enkele accountants hiernaar gevraagd. Het antwoord verbaast me niet. De meest zeiden: Ik doe mijn werk even goed als voorheen, maar moet veel meer documenteren. Mijn uiteindelijke product is er niet door veranderd, alleen ben ik meer tijd kwijt. Hoewel ik meer werk doe dan voorheen, is mijn uiteindelijke oordeel in de vorm van de verklaring niet veranderd.

Opmerkelijk zijn zulke reacties wel. Als je zelf al niet het gevoel hebt dat er iets veranderd is... Hoe moet dat dan met partijen die aan de andere kant van de 'vertrouwenskloof' staan?

Tijd voor een wetenschappelijk onderzoek.