Opinie 20 juni 2011

Professionele scepsis, maar waarover?

Ze zeggen dat ervaring met de jaren komt. Dat zal vast, maar of je daar blij mee moet zijn, weet ik niet zo zeker meer. Ik heb de wittebroodsweken van mijn carrière bij een van de big four doorgebracht. Het kan ook nog de big five, seven of eight geweest zijn.

Ik liep waarschijnlijk nog met twee verschillende witte tennissokken rond en ik werd betaald (zij het zeer beperkt) voor het aansluiten van dagafschriften met de saldibalans. Mijn enige afleiding waren de saldi in vreemde valuta. Toen nog wel.

Een paar jaar later was het allemaal al een stuk spannender. Het eindeloos bladeren in stoffige ordners met facturen had inmiddels plaats gemaakt voor iets nieuws. Innovatie! Proceduretest was het toverwoord. Alsof Harry Potter het zelf geïntroduceerd had.

Met een toets op een schamele 25 facturen kon je een oordeel vellen over de interne controle en uitkomsten van processen, ongeacht de omvang van de populatie. Vragen over de onderbouwing van het getal 25 werden afgedaan met een mystieke verwijzing naar een vaktechnisch Mekka, ergens in het verre Amerika.

Inmiddels weet ik beter. Recent was er weer een gevalletje Parmalat in het nieuws. Deloitte ontdekte bij het Chinese Longtop gefingeerde banksaldi. Want ja, als je wat nepomzet boekt, moet je dat ergens laten.

Goed voor Deloitte dat ze het spelletje door hadden. Voor een goede professional is in zo'n geval een beetje zelfreflectie wel op z'n plaats, lijkt me. Hoeveel gefingeerde dagafschriften heb ik in de afgelopen jaren door mijn handen laten gaan? En de assistenten die ik de bank liet aansluiten? De twijfel slaat toe!

En vandaag werd wederom een heilig huisje met de grond gelijk gemaakt. Naar aanleiding van een discussie op deze website hadden we (lees #tuacc) een prettige kennismaking met een expert op het gebied van steekproeven. Een econometrist nog wel (zeg maar een econoom die door niemand wordt begrepen). En die vertelde me doodleuk dat die 25, weet u nog, helemaal niet statistisch of anderszins onderbouwd was.

En zo rot het fundament onder mijn ervaring langzaam weg als de droogstaande houten palen onder een Amsterdams grachtenpand.

Terug naar de orde van de dag. Het Plan van Aanpak van de NBA en professionele scepsis als grondhouding voor de accountant. Bovenstaande lessen leren ons dat dit geen overbodige luxe is. Ik stel mezelf echter wel de vraag waar die scepsis vooral op zijn plaats is.

Ik interpreteerde professionele scepsis altijd als een gezonde argwaan ten aanzien van al hetgeen de gecontroleerde je vertelt (vrij vertaald: als de incentive groot genoeg is, gaan ze vanzelf wel tegen je liegen). Kan vast geen kwaad. Neemt niet weg dat ik inmiddels wel door heb dat we op z'n minst net zo kritisch moeten zijn op onze eigen controlegewoontes.

Waar het accent moet liggen? Ik weet het nog niet. Ik kijk dan ook vol verwachting uit naar de cursus.

P.S.: Als u wel denkt te weten wat de onderbouwing is van die illustere 25, dan houd ik me aanbevolen.