Ongecensureerde hete aardappelen in onvermijdelijk spanningsveld
Twee recente zaken geven me aanleiding om een oud stukje over publieke uitingen in de context van een openbaar beroep op te warmen. Het heftige debat rond Marcel Pheijffers blog over de zaak E&Y versus Hans Moison, en een komende conferentie over tien jaar hervormingen binnen de Europese Commissie en de rol van de interne accountant daarin.
Ik ga niet in op de casuïstiek rond Moison - weet ik te weinig van en zelfs als ik er alles over wist zou ik het nog aan de partijen overlaten - maar beperk me tot één onderwerp: hoe een beroep in de transparantiebusiness om moet gaan met de onvermijdelijke spanningsvelden tussen organisatorisch belang enerzijds en individueel belang anderzijds om in publieke uitingen de dingen te zeggen zoals men ze ziet.
Het goede nieuws is dat hier geen scherpe, risicoloze regels over zijn te formuleren. Het zou wel heel saai worden als dat zo was. Als de deur voor publieke uitingen open wordt gezet, ook al is het maar op een kier, aanvaardt iedereen bij voorbaat een zeker risico dat het wel eens fout kan gaan. Een op een openbare functie en transparantie geënt beroep dat op dit punt geen enkel risico wil lopen, doet zichzelf en de gemeenschap te kort. Als dat al leidt tot ‘bedrijfsongevallen' zullen alle betrokkenen het reputatie- en persoonlijk risico gewoon moeten slikken. Er zijn dan nooit overwinnaars.
De Europese Commissie heeft op dit punt een zeer duidelijke afbakeningspolitiek: alle uitingen ex cathedra worden politiek gescreend. Bovendien doen ambtenaren geen uitingen over beleidszaken die buiten hun directe verantwoordelijkheidsgebied vallen. Vandaar dat u in de periode 2001-2004 nooit iets van me heeft gehoord over mijn toen al opborrelende ongerustheid over de financiële stabiliteit.
Wel zes weken na mijn pensionering, toen ik in mei 2004 op een internationale conferentie van het ministerie van Financiën volgende poneerde:
"So what we probably need is another major crises to force the next step up. A financial fragility-inspired derivative crises - absent a macro double bookkeeping system for derivatives - is for me one of the main candidates to introduce such crises."
Deze uitspraak fermenteerde al pakweg een jaar in mijn hoofd, maar zou bij premature uiting grote schade hebben gedaan aan mijn relatie met de Commissie. Ik heb er geen enkele moeite mee gehad die dan ook voor me houden tot andere gelegenheden.
Organisaties hebben het recht te eisen dat hun medewerkers de bedrijfs- of institutionele politiek niet wezenlijk voor de voeten lopen. Of ze geven hun medewerkers de vrije hand, al dan niet in gebondenheid, maar dan wel met de plicht met de consequenties te leven. Medewerkers hebben de vrije keuze daar hun eigen (risico) consequenties aan te verbinden.
Dat gezegd hebbende, zijn medewerkers aan zichzelf en de gemeenschap verplicht dat, als er al publieke uitingen worden gedaan, hun gehoor er redelijkerwijs van op aan moet kunnen dat ze zich niet laten gebruiken of hun stem hebben verkocht aan de hand zie ze voedt. Dat geldt dubbel voor de dames en heren professoren, die vaak met twee petten op hun mening poneren.
Dat hier af en toe ongelukken bij gebeuren is deels onvermijdelijk, deels vermijdbaar door een goed protocol. Maar een beetje gezond verstand is ook nooit weg.
Het zou jammer zijn als, net nu het beroep steeds meer uit de schulp van het verkrampte verleden kruipt (Kennis Delen, PwC's publicatie over de bankbalansen en Hans Moisons eerdere gewaagde blogs), dit soort botsingen de klok weer zouden terugdraaien en een te introverte beroepspraktijk, naar buiten poserend als eenheidsworst, weer de boventoon zou gaan voeren. Dan zouden we het kind met het badwater weggooien.
Ik heb er nooit moeite mee (gehad) dat de Europese Commissie de grenzen zeer strak trok, maar dat neemt niet weg dat ik de prille big four-schreden naar meer durf en publicitaire vrijheid toejuich. Laat zo'n incident het vervolgen van die weg niet in de weg staan.
Overigens denk ik dat, als ik de stukjes van Hans Moison uit het verleden goed lees - of ik het er nu mee eens ben of niet - dat zo'n bewezen talent wel op zijn plaats terechtkomt.
En als u vindt dat dit stukje te veel de kool en de geit spaart, kunt u gerust van me op het dak gaan zitten. Maar laat het ons hieronder wel even weten. Zoiets kan gezegd worden op Accountant.nl. Dat hoort ook bij zo'n beroep als het onze.
Jules Muis