Opinie 21 april 2011

Onderzoek ondersteunt voorstel Barnier

Joint-audits verminderen de marktdominantie en vergroten de onafhankelijkheid van de accountantscontrole. Vooruitlopend op Europese regelgeving moet Nederland bezien of joint-audits moeten worden gestimuleerd.

Eurocommissaris Barnier wil naar aanleiding van de kredietcrisis het accountantsberoep opschudden. Hij stelt onder meer voor om joint-audits in te voeren bij grote ondernemingen. Bij een joint-audit wordt de jaarrekening van een onderneming gecontroleerd door accountants van twee verschillende accountantsorganisaties. Zij tekenen beiden de bij de jaarrekening afgegeven controleverklaring. Middelgrote accountantsorganisaties ondersteunen het voorstel van joint-audits als maatregel om de marktdominantie in de accountantsmarkt te verminderen.

Uit recent onderzoek blijken ook inhoudelijke argumenten die voor joint-audits pleiten. Dit onderzoek toont aan dat hoe groter een onderneming, hoe vaker de accountant ten aanzien van de jaarrekening een andere zienswijze heeft dan de directie. De directie wil bijvoorbeeld bepaalde wettelijk vereiste toelichtingsinformatie niet opnemen in de jaarrekening. Of de accountant krijgt te maken met een andere zienswijze over inschattingen die de directie bij het opstellen van de jaarrekening moet maken. Bijvoorbeeld over de waardering van activa of de opname en de omvang van voorzieningen. De veel gehoorde verklaring is dat de combinatie van een beter ontwikkelde financiële functie bij grotere ondernemingen en een grotere groep stakeholders die belang hebben bij de jaarrekening, ondernemingen aanzet tot het voeren van een bewust jaarrekeningbeleid.

De inschattingen die de directie moet maken, herbergen een belangrijk toekomstelement dat zich kenmerkt door onzekerheid en subjectiviteit. Deze zijn moeilijk te objectiveren, wat discussie met de directie complex maakt. In 3 procent van de gevallen heeft dat uiteindelijk geleid tot een beperking in de goedkeurende controleverklaring. De accountant moet een afweging maken tussen het belang van het maatschappelijk verkeer en de relatie met de directie. Het instellen van een joint-audit verbetert de 'onderhandelingspositie' en de onafhankelijkheid van de accountants. De directie moet bij een joint-audit immers in discussie met twee accountantsorganisaties. Bijkomend voordeel van een joint-audit is dat de betrokken accountants elkaar tot op zekere hoogte controleren, waardoor de onafhankelijkheid van de controle verder wordt aangescherpt.

Kritiek van accountantsorganisaties, ondernemingen, beleggers en de wetenschap op het voorstel van de joint-audit van Barnier betreft voornamelijk randvoorwaardelijke aspecten, zoals de toename van de kosten van de accountantscontrole. Fundamentele kritiek lijkt afwezig. In Frankrijk werkt het model van joint-audits zonder noemenswaardige problemen. In Denemarken zijn de joint-audits bij beursgenoteerde ondernemingen vijf jaar geleden afgeschaft. Vandaag de dag opteert echter nog steeds 25 procent van de Deense beursfondsen vrijwillig voor een joint-audit.

Deze bijdrage is tevens gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 21 april 2011.