Ik mag ze wel, die cfo-studies van accountantskantoren. Over maatschappelijke nutskwesties natuurlijk. Alle kantoren doen het. De laatste was van Deloitte.
Neen, ik ga geen vergelijkend onderzoek doen naar wat er nu precies is gevraagd en uitgekomen. Dat hebben anderen voor mij al keurig en veel beter gedaan.
Ik beperk me tot wat er structureel NIET wordt gevraagd. En ga dan even bij onszelf te rade waarom niet.
For the sake of full disclosure: Ik sta niet geheel onafhankelijk ten opzichte van deze volledigheidsvraag, zie de volgende punten:
Nu de wereld toch bezig is de financiële architectuur beter in de steigers te zetten, hamer ik al een tijdje vervelend op het feit dat de cfo-functie aangaande de kernfunctieverdeling in interne controles (Trias Politica) een monstrum is (voor de chronisch mentaal afwezige studenten onder ons: het gaat om de scheiding tussen de beherende, registrerende en bewarende functie). En een bonusgedreven cfo is een monstrum in het kwadraat. Deze stellingname lijkt een open deur te zijn, althans wanneer je met mensen praat ‘over een biertje'. In publieke fora prefereren de werkenden onder ons, academia zowel als praktijk, echter te zwijgen als twee graven over deze kwestie - tenzij het anoniem kan. Ik benader met klem, en zweer bij de naad van de broek, dat mijn stellingname niet bonusgedreven is. En volsta er op te wijzen dat iedereen te koop is.
Sommige van mijn beste vrienden waren/zijn cfo.
Ik herinner nog uit mijn eigen praktijk hoe zorgvuldig en wetenschappelijk dit soort cfo-onderzoeken werden opgezet. We vroegen ons bij de opzet nooooit af: Is dit alleen maar een deuropener? Wie zijn potentiële cliënten? Wie sturen we ernaartoe om een goede indruk te maken? Welke vraag zouden ze nu echt graag willen horen? Welke niet? Hoe kunnen we de interessantste vragen stellen, die aantonen dat we hun branche kennen? Speelt m/v een rol? Wanneer maken we de kill? Ik deel u tevens mede dat gegeven mijn leeftijd mijn geheugen, als het uitkomt, zo lek als een vergiet kan zijn.
Zoals een versleten accountant recentelijk brutaal heeft gezegd: 'Achter iedere dysfunctionele openbare accountant staat een dysfunctionele cfo'. Ik beken mij aanhanger van deze mechanistische denkschool.
Dit gezegd hebbende wil ik wel, onbezoldigd, enkele suggesties doen voor latent relevante vragen die een volgende cfo-studie (en kantoor!) een onderscheidend karakter kunnen geven:
Kent u het eerste artikel van geloof in functiescheiding: registrerend, beherend, bewarend?
Waarom denkt u dat die voor iedereen geldt, maar niet voor cfo's?
Vindt u het gezond dat cfo's bonenmakers en bonentellers tegelijk kunnen zijn om vervolgens primair te worden (bonus) beloond op hun handigheid als bonenmaker eerder dan hun inhoudelijkheid als bonenteller?
Verklaar u nader.
Bent u een voorstander uw functie te scheiden in enerzijds een (bonusgedreven, mag best) money-managementfunctie en anderzijds een (van bonus gespeende) money-measurementfunctie, beide rechtstreeks rapporterend aan de ceo en de raad van commissarissen?
Als het zover zou komen, voor welke van de twee functies zou u dan kiezen?
Als het niet zover zou komen, bent u bereid deze combinatie van functies in combinatie met het bonusprikkelsysteem, publiekelijk te verdedigen?
Voor situaties waarin voor het onderzoek geen face-to-face-interviews worden gedaan maar wordt volstaan met een schriftelijke enquête, heb ik nog de volgende aanvullende vragen voor de cfo:
Heeft u deze enquête zelf ingevuld?
Indien ja: waarom? Heeft u geen secretaresse of andere Unterlingen? Heeft u niets anders te doen?
Hoeveel van uw bonus is meet-theoretisch kneedbaar? Hoeveel meet-technisch? Hoeveel heeft u nu echt verdiend voor de zaak?
Zou u een externe accountant willen hebben die de cfo-functie in tweeën wil hakken: in een gelukkige financiële manager met variabele beloning enerzijds en een best ook gelukkige goed maar vast beloonde reality checkende controller anderzijds?
Advies voor onderzoekers: Vergeet vooral niet de antwoordenvelop mee te sturen, voorgefrankeerd en met een spuugbakje waarin vast één euro is gedeponeerd ter aansporing van een reactie.
Advies voor accountantskantoren die menen dat je de trap van boven naar beneden moet vegen: dit is uw kans.
Jules Muis verliet in 1995 het openbare accountantsberoep en was vervolgens vice president en controller van de Wereldbank en directeur-generaal en chief internal auditor van de Europese Commissie. Van 2014 tot eind 2020 was hij lid van de Public Interest Oversight Board (PIOB). Muis was van oktober 2012 tot oktober 2015 ook lid van de Board of Auditors van het European Stability Mechanism (ESM). Jules Muis schrijft op persoonlijke titel.
7reacties
Bij uw eerste reactie op deze site vragen wij om een bevestiging.
Er is een bevestigingsmail naar het door u opgegeven e-mailadres gestuurd.
Jan Weezenberg
Geachte Heer Muis, Dank voor deze stimulerende reactie. Idem Toine Goossens voor de inspiratie om het een keer goed op te schrijven. Nu de vraag: wie levert/levereneen bijdrage aan de verdere uitwerking van onze probleemanalyse i.s.n. Ik ben benieuwd ! Vriendelijke groet, Jan Weezenberg
jules muis
AT: Heer Weezenberg Dit is een voortreffelijke reactie, die een aantal louter vaktechnische/professionele aspecten, van toen en nu, samenvoegt en even - en dat lijkt me best goed - niet de aandacht vraagt voor de perverse prikkels (...de CFO is een bonusgedreven functie...) die de goede zaak door U zo helder getekend en aangevuld, ook nog verder doet verduisteren.
Jan Weezenberg
AT: Jules Muis AT:Toine Goossens, Hierbij een reactie op Uw bijdragen *Cfo doorgezaagd* 'Zonder cultuurverandering heeft SOx geen zin' Citaat uit de reactie van Jules: De oude leermeesters werden wat minder gehinderd door een financieel systeem dat (macro-prudentieel) onbeheersbaar is gebleken en (voorlopig) moeilijk beheersbaar zal blijven. De verklaring van deze uitspraak is zo duidelijk dat ik deze tekst niet als een hypothese zie, maar als een keiharde constatering van de “huidige situatie “ Citaat uit de reactie van Toine: Met de inhoud of de bedoeling van wet- en regelgeving is meestal niks mis, maar de mechanismen voor gedragsbeïnvloeding stammen uit een tijd dat alles veel simpeler en overzichtelijker was (zodat die mechanismen dus nu niet meer adequaat zijn). Verderop: de entropie is nu zo omvangrijk dat het Ontdekkings Risico met rasse schreden terugloopt. Dat betekent dat organisaties aanspreekbaar dienen te zijn op hun inherente gedrag, het centraal stellen en handhaven van normen- en waarden systemen. Twee reacties bij elkaar: dus een onbeheersbaar financieel systeem met vele moeilijk of niet grijpbare schurken in de hoofdrol moet normen en waardensystemen centraal stellen. Bij het verder overdenken van de ellende van deze paradox is het best aardig om nog eens naar andere oude leermeesters te kijken, bijvoorbeeld Bertalanffy die in 1968 stelde: “De specialisatie in de wetenschap is een gevolg van de enorme hoeveelheid gegevens, de complexiteit van de technieken en de theoretische structuren van ieder vakgebied. De wetenschap is opgesplitst in ontelbare subdisciplines, die telkens nieuwe subdisciplines genereren. Als consequentie raken de natuurkundige, de bioloog, de psycholoog en de socioloog zogezegd verstrikt in hun eigen private universum en het is moeilijk om je te verplaatsen van de ene cocon naar de ander.” Een andere oude meester is Boulding, die al in 1956 een systeemhierarchie presenteerde, waarin negen nivo’s van complexiteit te onderkennen waren (nivo 8 is het sociaal systeem, bedrijf, school, samenleving) en nivo9 is het transcendentale systeem , dit is het overstijgende en samenvattende nivo van de eerste 8 nivo’s Boulding stelde dat elk nivo de eigenschappen van het lagere nivo heeft en daar nog een of meer eigenschappen aan toevoegt. Daardoor neemt de voorspelbaarheid van het hogere nivo af. Persoonlijk zie ik de coconnen van Bertalanffy als de grootste bron van ellende met de beheersbaarheid van complexe problemen. In de loop van de afgelopen 10 jaar zie ik namelijk enkele trends in de oplossingsmogelijkheden van zeer complexe “problemen”: *De nieuwe problemen zijn vele malen moeilijker dan voorafgaande opgeloste problemen. Probleemanalyse moet dus sterk worden verbeterd, de meeste specialisten (zoals CFO’S) hebben de daarvoor nodige kennis niet in huis. *De oplossingen zijn steeds minder standaard dan vorige oplossingen. Het ontwikkelen van alternatieven, de gevolgen daarvan in kaart brengen en de gekozen alternatieven in de praktijk uitvoeren wordt dus steeds moeilijker. Problem solving is eveneens een achtergebleven kennisgebied *De oplossing van problemen toont een trend in de aanpak en organisatie van het geheel. Vroeger was er MONO-DISCIPLINAIR: met de eigen vakkennis lukte het meestal wel. Daarna kwam MULTI-DISCIPLINAIR: samenwerking tussen controlers en ICT specialisten, was niet eenvoudig, maar lukte vaak. Ondanks de verzuchting van Jan Oonincx: waarom falen informatiesystemen nog steeds. Vandaag de dag is de aanpak INTERDISCIPLINAIR. Namelijk een samenwerkingsverband van grotere aantallen specialismen en belangenvertegenwoordigers die ieder vanuit hun eigen cocon een aanpak aanbevelen maar een overkoepelend vermogen (de oude systeemleer) is niet operationeel beschikbaar. De kennis en vaardigheden van deze aanpak ontbreken op dramatische wijze: kijk in de eigen NBA-publicaties en PE-programma’s naar bijvoorbeeld het integreren van een rationele aanpak en de wisselwerking met cultuuraspecten, de enorme afstand tussen bedrijfseconomie, ict en bedrijfskunde, de beklemmende invloed van de juridische elementen (geen claims s.v.p.) Aldus kom ik weer terug bij Jules in zijn toelichting bij de onbeheersbaarheid: Daarvoor zijn de getallen te groot geworden, de instrumenten te complex, het inzicht en doorzicht te mistig, vol met gaten, met (pover) gereguleerde en ongereguleerde spelers, waaronder zij die het goed voor hebben met de wereld, zij die alleen de eigen zakken willen vullen, zij die hun deskundigheid willen gebruiken, zij die hun deskundigheid misbruiken, en een wereld waar je het verschil niet meer kunt zien of je het beste voor hebt met de organisatie die je dient, of alleen je eigen pecuniair voordeel. En nogmaals Toine: de entropie is nu zo omvangrijk dat het Ontdekkings Risico met rasse schreden terugloopt. De huidige aanpak van de zoektocht naar oplossing van dit alles is m.i. vergelijkbaar met het gebruiken van een TOM TOM in een grote kubusvormige doolhof zonder uitgang. Misschien is dit een kleine bijdrage aan de zo gewenste voortzetting van het debat.. Vriendelijke groet, Jan Weezenberg
jules muis
Correctie: Deventer = Enschede, tenzij ze inmiddels gefuseerd zijn......
jules muis
Dank U heer Weezenberg, Allereerst de ‘oude school’ lessen in Uw eerste reactie. Daarna iets over Deventer Ik wil het liefst deze discussie uit laten spelen, ook door andere stemmen die we niet horen, maar die essentieel zijn in dit debat: die van onze hooggeleerde leermeesters van de 21ste eeuw, de corporate governance gemeenschap, toezichthouders, de accountantsgemeenschap maar haar verschillende spelers, onze eigen beroeps organisatie. En CFO’s natuurlijk. Hun stilte, na deze blog en mijn recente over hetzelfde onderwerp, aangeblazen door de LIBOR onthullingen, vind ik heel begrijpelijk, maar onverstandig, want het thema gaat niet weg. Ook al voel ik me een beetje als die gekke oude oom op een zeepkist die je maar moet laten lallen, gaat wel over. Of hij wordt wel ingehaald door de laatste levensverwachting tabellen, ook al is dat een bewegend doel. En wat deze zeepkist betreft: De meeste begrijpen ook wel dat in het digitale tijdperk zeepkisten geen cent meer kosten. Mijn reactie hier is bedoeld zo’n debat in een ordelijke constellatie te laten plaatsvinden, door wat meer duidelijkheid te verschaffen over mijn eigen insteek. De oude leermeesters, door U geciteerd, werden daarbij wat minder gehinderd door een financieel systeem dat macro-prudentieel zo onbeheersd is gebleken en ( voorlopig) moeilijk beheersbaar zal blijven. Daarvoor zijn de getallen te groot geworden, de instrumenten te complex, het inzicht en doorzicht te mistig, vol met gaten, met (pover) gereguleerde en ongereguleerde spelers, waaronder zij die het goed voor hebben met de wereld, zij die alleen de eigen zakken willen vullen, zij die hun deskundigheid willen gebruiken, zij die hun deskundigheid misbruiken, en een wereld waar je het verschil niet meer kunt zien of je het beste voor hebt met de organisatie die je dient, of alleen je eigen pecuniair voordeel. Dalen we dan af naar het micro-prudentieel niveau, dan zien we niet zo’n gek ander beeld. De scheiding tussen die twee werelden is er ook steeds minder duidelijk op geworden, met de ontdekking van de too big to fail/too big to bail organisatie. Die oude leer deed het lang best, maar werkt niet onder deze nieuwe omstandigheden. Leg daar een plaatje overheen waar, in de privaatsector, diegenen die primaire verantwoordelijkheid hebben voor het financieel beleid, en misschien excessief geld willen maken uit geld, en tegelijkertijd volledige controle hebben over het tellen van het resultaat (en, inderdaad de controls die daarbij horen,) dan is het niet moeilijk te zien dat dat een kat op het spek/kat=spek situatie wordt. Bovendien zou ik willen opmerken dat de leer die U aanhaalt het samenstromen van de beherende, registrerende en de bewaarfunctie naar mijn mening niet op het niveau RvB plaatste, maar aan de top, de CEO of Algemeen Directeur, om het wat oudbakken te zeggen. De Financieel Directeur/CFO bleef altijd nog zijn bijzondere PROFESSIONELE verantwoording behouden. Getuige ook zijn/haar medeondertekening van de jaarrekening, naast of onder die van de CEO. Dus ik wil er voor waarschuwen dat we in dit debat, duidelijk onderscheid moeten houden tussen (excessief) geld uit geld maken organisaties, financieel + niet financieel ( Vestia, sommige gemeentes) en ondernemingen die zich gewoon aan hun core mission houden, en financieel management alleen maar zien als ondersteunend en faciliterend, maar niet als zelfstandige winst/speculatie bron. Bovendien tussen de CFO rol als faciliteerder/drijver van financieel management, en als Controller in de klassieke zin. Bij (Nederlandse) gemeentes ligt dat nog weer iets anders waar het financieel-economisch beleid kennelijk belangrijk in handen ligt van de gemeenteraad, en de uitvoering bij de ‘controller’ of CFO. De stap van Deventer lijkt me daarbij duidelijk een stap in de juiste richting, maar ik kan niet overzien wat er nu nog precies overblijft aan de (autonome) bewegingsvrijheid binnen de gemeente ten aanzien van het financieel uitvoeringsbeleid. En of dat de ’Controller’ daar medeverantwoordelijkheid voor heeft of houdt. Het zal duidelijk zijn dat ik financieel beleid verantwoordelijkheid geheel van de registrerende functie ( met welke titel dan ook) wil snijden, en, de bonenteller functie geheel onafhankelijk wil maken van de bonenmakende. Ik weet niet of ik het goed zie, maar zoals het in Deventer wordt voorgesteld, rapporteert de bonenteller(Controller) in deze zin nog steeds aan de bonenmaker ( de gemeenteraad?) ? Hier in Washington DC is men tot een wat andere constructie gekomen, en na jaren financieel mismanagement, een geschiedenis van corruptie en een verslaafde burgemeester, heeft de CFO een onafhankelijkheidsstatuut gekregen met rapportering aan een onafhankelijke toezichtboard, naast, of je kunt wel zeggen boven de gemeenteraad, Amerikaans model. Washington heeft daarmee in tien jaar haar financieen sterk gesaneerd en weer redelijk geloofwaardig gemaakt. Ondanks, nu, een serie corruptie schandalen van formaat, met de burgemeester zelf op de schopstoel vanwege het voeren van een corrupte verkiezingscampagne (drie van zijn adjudanten zijn al gevallen en in staat van beschuldiging gesteld). Het werd ook geplaagd door een geweldig financieel schandaal dat de stad zo’n $ 50 miljoen gekost heeft. Het gebeurde op de klok van de CFO, net weer herbenoemd. Zijn betrekkelijk kleine afdeling onroerend goed belasting, wist dat bedrag af tezuigen met de meest eenvoudige klassieke fraudehandelingen. Ondertussen heeft ook het hoofd van de gemeenteraad zelve het veld moeten ruimen vanwege corruptie, en staan anderen onder verdenking. Je ziet, een onafhankelijkheids statuut van een CFO kan veel doen, en heeft netto in Washington DC geholpen, maar je houdt dan nog steeds een CFO functie over met vermenging van de geldbeherende en tellende functie. Dan heb je niet minder, maar ook niet meer gedaan dan de CFO functie te bevestigen, hem/haar een nuttig korset gegeven om de ruggengraat beter recht te kunnen houden, maar met het gevaar dat hetzelfde korset de man/vrouw er beter uit te doen zien dan hij/zij werkelijk is in Adam kostuum. Dat is vooruitgang, maar gaat voor geld uit geld makende/aspirerende organisaties niet ver genoeg. Ik weet dat hier nog veel aan te finetunen is, maar wilde onze stille discussiegenoten die geen positieve bijdrage willen geven in ieder geval een mogelijkheid tot kritiek aanbieden. Wij wachten voortzetting van dit debat af, hier en elders op deze site.
Jan Weezenberg
Geachte Redactie, geachte Heer Muis, Onderstaand bericht gevonden op Accountant.nl van 19 juli. "De gemeenteraad van Enschede stelt een gemeentecontroller aan die de financiële risico's van de gemeente moet bewaken. Het college heeft geen zeggenschap over deze ambtenaar. De raad reageert hiermee op uit de hand gelopen risico's bij de grondexploitatie. "De controller kan verder kijken dan de externe accountant." Een uitstekend voorbeeld van het veilig stellen van de onafhankelijkheid van de rapporteur, die bij andere organisatievormen (volgens het zelfde bericht) zijn bezwaren overruled zag door de sjoemelaars met de resultaten van het Grondbedrijf. Deze toepassing gaat duidelijk verder dan de oplossing in mijn bovenstaande reactie. Mijn oplossing lijkt dus een aanvaardbare (bescheiden) start voor onafhankelijke controle op de CFO in de Raad van Bestuur. Vriendelijke groet, Jan Weezenberg
Jan Weezenberg
2e versie, Geplaatst door Jan Weezenberg - 18-7-2012 21:31:10 Geachte Heer Muis, Bij de relevante vragen zou ik bij vraag 1 onder functiescheiding nog willen toevoegen: de controlerende functie, die vaststelt dat de rest van de functiescheiding werkt naar behoren. De controlerende functie controleert het bestaan en de werking van tegenstrijdig belang, het gebruik van bevoegdheden , de juistheid (formeel en materieel) van bestedingen, de vollledigheid van de aan de organisatie toekomende inkomsten en het bestaan en de waardering van de activa van die organisatie, alsmede de volledigheid van de vermelde schulden en verplichtingen. (zie het oude boek van Starreveld; objecten van interne controle, met in de latere edities de toevoeging : de goede werking van het stelsel van interne controle) Ok heeft de controlerende functie een belangrijke rol bij de ontwikkeling en toepassing van informatiesystemen (opzet, aanwezigheid, goede werking van geprogrameerde controles (soft controls), adequate signaring, juiste en tijdige reactie op de signalen) Ooit leerde ik bij AO dat functiescheiding slechts werkt beneden het nivo van topmanagement (Raad van Bestuur). Ik heb dat ook mijn studenten verteld . Als nu in die Raad van Bestuur een CFO met titel, naam en toenaam in het jaarverslag wordt genoemd, kan er dus geen sprake zijn van ADEQUATE interne beheersing. En dus kan de controlerend accountant niet steunen op de interne beheersing. (Ik weet te weinig van ons verklaringenstelsel om te kunnen bevroeden hoe dit in de accountantsverklaring zal worden verwoord) Er is een oplossing: een goede interne accountant, die rechtstreeks rapporteert aan de CEO zelf. In het jaarverslag zouden dan de bevindingen van die Interrne Accountant als een tussenvorm van een accountantsverklaring moeten worden opgenomen. De commissarissen zouden deze semi-accountantsverklaring expliciet moeten opnemen in hun voorstel tot decharge van het Bestuur. Op diverse plaatsen is reeds geschreven dat de Interne accountants een prachtige toekomst tegemoet gaan als ze de geboden kansen benutten. Ik onderschrijf die standpunten. Met vriendelijke groet, Jan Weezenberg
Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.
Aanmelden nieuwsbrief
Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.
