Accountants moeten bijgeschoold over gestructureerde producten
Aan de hand van alleen de marktwerking kunnen portefeuilles van gestructureerde hypotheken niet voldoende op waarde worden geschat. Anderzijds schieten kredietbeoordelingen te kort. Het belang van accountants met het juiste kennisniveau is daarom cruciaal, maar wordt vaak onderbelicht.
Dennis Vink
De kapitaalmarkt waarin door middel van securitisatie schuldpapier wordt verhandeld met als onderpand hypotheken, was voor de crisis één van de grootste in omvang. Door de crisis kwam deze handel stil te liggen. Echter, securitisatie is niet op leven na dood. De uitgifte van Nederlandse financiële instellingen is bijna weer op gelijke hoogte als voor de crisis.
In Europa zijn accountants nog relatief buiten schot gebleven in het publieke debat over de oorzaken en gevolgen van de crisis. Dat heeft niets te maken met hun adequate optreden, maar met het feit dat nog geen tien procent van de Europese prime Residential Mortgage-backed Securities (RMBS) is afgewaardeerd, tegenover meer dan tachtig procent in de Verenigde Staten.
Daarin schuilt ook gelijk het gevaar. Om de waarde van die portefeuilles in te schatten, leunt de accountant sterk op de markt en zijdelings op kredietbeoordelingen.
Echter, vóór de kredietcrisis hadden we in Europa ongeveer honderd actieve investeerders. Nu zijn dat er veertig. Dat betekent dat accountants voor de waardebepaling van zo'n portefeuille voornamelijk uitgaan van het prijsmechanisme, dat wordt gedomineerd door een relatief kleine groep partijen.
Bedenk daarbij dat kredietbeoordelende instanties onder druk staan omdat zij alleen het kredietrisico evalueren en niet het marktrisico. Dan is het niet meer dan terecht dat de belanghebbenden in financiële instellingen met een schuin oog naar de accountant kijken, die in zijn verklaring een oordeel moet geven over de waarde van zo'n portefeuille.
De grote vraag is in welke mate de accountant werkelijk in staat is om een betrouwbaar oordeel te geven en risico's weet in te schatten. Natuurlijk zijn er sceptici die stellen dat accountants niet naar de toekomst horen te kijken, maar een portefeuille enkel op de actuele waarde moeten bepalen die geldt in het economisch verkeer.
En dat is nu het probleem. Die waarde is namelijk omringd door risico's. Doordat een kleine groep investeerders de markt dicteert en kredietbeoordelingen onvolledig zijn, ontbreekt een efficiënte markt. Kortom: de accountant dient de mogelijke risico's die de prijs van portefeuilles nadelig kunnen beïnvloeden, juist en volledig in te schatten, om tot een oordeel te komen over betrouwbaarheid van de waarde daarvan.
Maar hoe staat het met die kennis? Bij een gemiddelde accountant schiet deze te kort omdat in de basisopleiding geen enkele aandacht wordt besteed aan hoe de wereld van gestructureerde producten in de praktijk werkt.
Vraag bijvoorbeeld aan een gemiddelde accountant hoe je met een hefboomwerking en enige vorm van credit enhancement RMBS met een junkstatus kan ophogen naar een AAA-status - iets dat substantieel is voor het bepalen van het risico in de desbetreffende portefeuilles - en hij zal je antwoorden dat hij het niet weet.
Dat betekent dat er een dringende en grote noodzaak is om accountants bij te scholen op het gebied van gestructureerde producten. Dan kan tegengewicht worden geboden aan een inefficiënte markt die niet voldoende wordt gereguleerd.
Dr. Dennis Vink is director Center for Finance en als associate professor of finance verbonden aan Nyenrode Business Universiteit.
Deze bijdrage is tevens gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 28 april 2011.