Wat maakt een RA bijzonder?
Tijdens de vierde Tweetup, alweer even geleden, van de Tuacc-accountants die het beroep willen hervormen, kwam ook het thema 'Opleiding en Specialisatie' aan de orde. Alle jongere aanwezigen bleken nogal happig op de titel RA achter hun naam.
Ze hadden immers lang en uitgebreid gestudeerd, of moesten dat in een enkel geval nog afronden en dan was de titel toch een terecht teken van alle opgedane kennis.
Dat het RA-schap ook impliceert dat je bent ingeschreven in een register met allerlei randvoorwaarden werd door velen afgedaan als onbelangrijk, hooguit interessant voor accountants die als wettelijk controleur willen opereren.
De discussie voerde uiteindelijk in de richting van een soort algemene basisopleiding, met daarna specialisaties, waaronder die van wettelijk controleur. Hot item was daarbij ook of de basisopleiding een hbo- of universitaire karakter moest hebben. We zaten op Nijenrode, dus het moest natuurlijk universitair zijn. Overigens op basis van goede gronden die werden aangevoerd, denk ik.
Naar aanleiding van de discussie vroeg ik me af of het eigenlijk wel zo eenvoudig ligt. Sterker nog: ondermijnen we de RA-titel niet enorm als een dergelijke weg wordt ingeslagen?
Wat maakt(e) een RA nu zo bijzonder?
In de eerste plaats de manier waarop hij is opgeleid. Soms al vanaf het diploma van de middelbare school, soms ook wat later, zijn de toekomstige RA's aan het werken en daarnaast aan het studeren.
Als een van de weinige vakken werkt in de accountancy nog het degelijke gilde-leersysteem, waarbij je werk structureel, en op elk niveau weer, wordt gecontroleerd door iemand die hoger in de organisatie staat. Van hem leer je de kneepjes van het vak op het desbetreffende terrein en door hem word je beoordeeld.
Min of meer parallel aan de ervaring die je opdoet, loopt je studie verder en mag je bij voldoende studievoortgang functioneren op een hoger niveau in het controleteam, met grotere verantwoordelijkheid. Je krijgt dan te maken met een situatie dat een hogere in rang jou controleert en begeleidt in een team en dat je ook zelf gaat controleren en coachen.
Dit gaat zo door tot je bent afgestudeerd en je eventueel opklimt tot partner in een kantoor. En zelfs als partner kijkt er in veel gevallen een collega met je mee.
Het gaat er dus niet alleen om dat je veel theoretische bagage het gekregen als RA, maar je hebt ook geleerd hoe het in de praktijk moet worden toegepast.
Dit hele opleidingsproces is ook nog eens omgeven met een traject waarbij je de bijzondere maatschappelijke rol van een accountant leert kennen en aan je wordt duidelijk gemaakt. Op die manier wordt langzaamaan duidelijk waarom de diverse regels in de beroepsvoorschriften zijn opgenomen. Een traject waarop momenteel terecht veel focus ligt.
In de tweede plaats opereert de RA in wording in verschillende teams, bij verschillende typen organisaties, op diverse niveaus die hij moet doorlopen. Dat varieert van grote tot kleine cliënten, van profit-bedrijven tot not for profit-organisaties, met een vaak verschillende typologie en dus een andere beheersorganisatie. Hij doet daardoor een schat aan ervaring op, niet alleen technisch maar ook qua kijken naar de intermenselijke relaties in een organisatie.
Tenslotte was de RA in opleiding niet alleen bezig met de controle in het kader van de jaarrekening. Heel vaak moest hij ook zogenaamde bijzondere opdrachten uitvoeren. Een cliënt helpen bij het vervaardigen van een jaarrekening, een rapportageopzet maken, AO/IB's beschrijven, een due diligence uitvoeren, helpen bij een forensisch onderzoek, enzovoort. Allemaal ingebed in het voorheen beschreven gilde-leersysteem.
Ik ken weinig vakgebieden waar deze systematiek zo gestructureerd zit ingebakken. Als iemand RA is, dan weet je dus dat hij een dergelijk traject heeft doorlopen. Een traject dat alleen nog wat verschilt door het type cliëntenportefeuille van het accountantskantoor waar hij heeft gewerkt.
Ik denk dat deze punten een RA als professional een bijzondere status geven en hem veel gevraagd maken, ook in andere rollen. Geen stage kan dit traject in mijn ogen vervangen. Een status bovendien die nauw is verweven met zijn activiteiten in het kader van de wettelijke controle.
Er spelen momenteel diverse ontwikkelingen die deze bijzondere waarde van de RA naar mijn mening ondermijnen.
In de eerste plaats de maatschappelijke behoefte aan scheiding tussen controle en advies. Gedacht vanuit de mogelijke belangenverstrengeling binnen organisaties die beide typen diensten leveren wel logisch, maar onwenselijk voor het ervarings- en opleidingsniveau van RA's. De inzet bij bijzondere klussen is steeds meer onmogelijk geworden.
Daarnaast is er de tendens tot specialisatie per sector. De blik van RA's wordt daardoor steeds meer beperkt en het werk minder interessant.
Gelukkig zijn er momenteel ontwikkelingen in de markt die het mogelijk maken dat RA's vanuit een persoonlijke, onafhankelijke positie worden ingezet. Dit betreft dan zowel controleopdrachten bij accountantskantoren die hun diensten inhuren, bijzondere opdrachten van deze kantoren, en overige accountancygerelateerde opdrachten, rechtstreeks bij andere organisaties. De brede scope blijft zo behouden en het werk blijft interessant en afwisselend.
Het lijkt me gezien het voorgaande heel gevaarlijk om de titel RA straks ook nog te ondermijnen door er in de basis alleen een opleidingsstatus aan te verbinden!