Kijk meer vooruit in jaarrekening
Het huidige stelsel van publieke verslaglegging door ondernemingen kijkt te veel terug op financiële prestaties en is te weinig toekomstgeoriënteerd. Het geeft investeerders en andere belanghebbenden onvoldoende inzicht in de waarde van de onderneming. De maatschappij accepteert niet langer dat een jaarrekening voldoet aan de boekhoudregels van IFRS, terwijl de betreffende onderneming toch binnen afzienbare tijd failliet kan gaan. Hoogste tijd voor een herziening.
Robert van der Laan
Ondernemingen leggen op vele manieren publiek verantwoording af over hun prestaties. Hoewel de publieke verslaglegging al jaren aan kritiek onderhevig is, leek zij lang resistent voor verandering. Toch vindt de maatschappij al langer dat een jaarrekening onvoldoende inzicht geeft. Waarom onderwerpen we anders een onderneming bij een overname of aandelenemissie aan een uitgebreide 'due diligence'? Welk directieverslag geeft straks een heldere analyse van de mogelijke gevolgen van de eurocrisis?
De kritiek richt zich in essentie op één onderwerp: de publieke verantwoording geeft onvoldoende inzicht in het proces van waardecreatie van de onderneming. Ze komt daarmee maar beperkt tegemoet aan de informatiebehoefte van investeerders en andere stakeholders. Zij willen kunnen zien wat de waardebepalende factoren zijn van een onderneming en hoe een onderneming komt van strategie naar resultaat.
Het huidige stelsel leidt bovendien tot een gefragmenteerd beeld. Er zijn meerdere rapporten naast andere kanalen, zoals analistengesprekken. Daarnaast zijn de rapporten in de tijd te lang en te complex geworden. Blaise Pascal zei ooit: 'Ik heb dit schrijven langer gemaakt dan gebruikelijk, louter omdat ik geen tijd had het korter te maken.'
De kritiek richt zich ook op het ‘compliance'-karakter van het stelsel van publieke verantwoording. Dat knijpt de ziel uit de onderneming. Het houdt te weinig rekening met menselijk gedrag en waarden binnen de onderneming. De publieke verantwoording lijkt zich nog steeds voornamelijk te richten op de financiële prestaties. Daardoor sneeuwt het inzicht in de milieu- en sociale prestaties onder en worden onderlinge verbanden niet zichtbaar.
En tot slot: het stelsel kijkt te veel terug. Investeerders zijn geïnteresseerd in de toekomst, in de duurzaamheid van prestaties. Hun investeringsbeslissingen zijn gebaseerd op verwachte toekomstige resultaten.
De wereld verandert. Zo verwijst het International Integrated Reporting Committee (IIRC) naar onderzoek dat laat zien dat vandaag de dag slechts een klein percentage van de marktwaarde van ondernemingen wordt verklaard uit fysieke en financiële activa. Een verslaggevingstelsel dat zich te veel richt op financiële prestaties geeft dus een onvolledig beeld.
De publieke verslaglegging moet daarom worden aangepast en vereenvoudigd. Zodanig dat zij de onderneming in staat stelt te vertellen hoe deze duurzaam waarde creëert, waarbij het sociale, milieu- en risicofactoren integreert met financiële factoren. Wereldwijd spreekt men over integrated reporting.
Het IIRC heeft inmiddels een grote en wereldwijde groep van belanghebbenden uit bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, overheden en wetenschap bijeengebracht met het doel een nieuwe benadering van verslaggeving te ontwikkelen. Tijdens de eerste wereldwijde conferentie van het IIRC in oktober in Rotterdam bleek dat de geesten rijp zijn voor een stelsel van integrated reporting vóór einde 2013. Het is nu aan het internationale bedrijfsleven en de G20 om deze nieuwe benadering van verslaglegging te omarmen. Dit is hét momentum.
Robert van der Laan is partner bij PwC. Deze opiniebijdrage is ook verschenen in het Financieele Dagblad van 15 december 2011.