Agreement by exhaustion (2)
In mijn vorige blog schreef ik over 'agreement by exhaustion' in de controlepraktijk. Het is ook een bekend fenomeen in tijden van hervormingen, lees: de huidige beroepshervormingen aan beide zijden van de Oceaan.
Ook daar ontmoeten reality checkers (onze toezichthouders) hun voornaamste 'cliënten': de uitvoerders van een maatschappelijke taak, ook bekend als openbare accountants.
Deze onderhandelingsconstructie wordt misschien iets minder dan die in de controlepraktijk gekenmerkt door gouden koorden en 'wie betaalt bepaalt', maar het werkgelegenheidsargument, politieke (on)rust, angsthazerij over kwaliteit en niet te vergeten emmers vol lobbygeld met een mix van inhoudelijke en oneigenlijke argumenten, vervuilen daar potentieel het beslissingsproces.
Kijkend naar de beroepsreacties aan beide zijden van de Oceaan zien we zonder veel moeite het beeld naar voren komen van een voortgaande strijd over het bedrijfsmodel van de openbare accountant.
De accountantspraktijk zit dit keer aan de andere kant van de 'agreement by exhaustion'-tafel, maar we kennen het klappen van de zweep dus uit ervaring. Het is niet moeilijk te zien: dit wordt een guerrilla-oorlog met zoveel mogelijk behoud van het bestaande bedrijfsmodel, met 'kwaliteit' als voornaamste rookgordijn, winstbehoud als onuitgesproken motief en de hoop op kering van het economisch tij - met bijkomend geheugenverlies - als voornaamste wapen.
Wat vooral opvalt is een gebrek aan passie en maatschappelijke bewogenheid, in de verhalen van onze praktijkvoormannen. Als u de laatste jaren een inspirerend verhaal heeft gehoord wil ik het graag hebben.
Als we die verhalen al horen, komen die van toezichthouders, zoals eurocommissaris Barnier en PCAOB-voorzitter Jim Doty, die ons duidelijker dan welke maatschapvoorzitter dan ook bij de maatschappelijke verantwoordelijkheidsles houden.
Dat is jammer, want er zit nog steeds een goed verhaal in het beroep en de ratio van haar voortbestaan. Maar zo'n verhaal komt pas van de grond als er eerst een goed mea culpa, samen met een goede historische analyse komt hoe we de rol van de accountant zo hebben laten verworden.
Ik heb daar op de Accountantsdag 2004, voor mijn eigen generatie en in het kielzog van dotcom/Enron, een persoonlijke poging toe gedaan. "Ik behoor tot de generatie beroepsbeoefenaren die aanleiding hebben gegeven het beroep haar zelfregulerend vermogen te ontnemen", stelde ik toen.
En ik plaatste waarschuwingen voor wat er ging komen - ondanks alle toenmalige door 'agreement by exhaustion' geïnspireerde post-Enron hervormingen, inclusief de nieuwe gatenkaas van off balance sheet verslaggevingvoorstellen.
Overigens was 2004 ook het jaar, heel pikant, waarin ene Jon Corzine, toen US senator, voordien Goldman Sachs-bankier en nu de voormalige ceo van het in elkaar geklapte FM Global, de laatste hand hielp leggen aan de post-Enron voorstellen rond Sarbanes-Oxley en (off balance sheet) verslaggevinghervormingsvoorstellen. Diezelfde hand laat nu een gat zien van $ 1.2 miljard aan vermiste cliëntengelden. Het kan verkeren...
Voor het beroep lijkt speculeren op een suboptimale nieuwe architectuur voor de beroeppraktijk door agreement by exhaustion me dit keer een riskantere politiek. En wel omdat de huidige 'haarbalcrisis' voorlopig niet is opgelost, de micro- en macroacteurs in deze (meer dan Griekse) tragedie langdurig in de schijnwerpers zullen blijven staan - en zichzelf er iedere dag weer in lijken te zetten (Olympus, FM Global) - en de uiteindelijke onhoudbaarheid van het huidige bedrijfsmodel, zeker voor de controle van oob's, steeds duidelijker zal worden.
De eerste speciale-behandelingsvoorstellen voor oob's liggen er al. Die tandpasta is dus al uit de tube.
Voor het beroep is de centrale vraag wie van de 'strijdende' partijen de langste adem zal hebben, of de glibberige ineffectieve hervormingsgeschiedenis zich zal herhalen, en of het beroepsstrategisch zinnig is om alle kaarten op die mogelijkheid te zetten.
Daarachter schuilt een nog grotere, maatschappelijke vraag. En daarop is het beroep een inspirerender antwoord schuldig dan ik tot nu toe heb gehoord. Tenzij ik iets heb gemist.
Jules Muis