Agreement by exhaustion (1)
'Agreement by exhaustion' was een bekend concept in mijn praktijkvoering als controlerend accountant. Het was het vijf-voor-twaalf-fenomeen als bij de slotbespreking met de cliënt alle controlebevindingen werden uitonderhandeld, er strepen in het zand werden getrokken ook het zand zelf nog wel eens wilde gaan schuiven.
Als er eenmaal overeenstemming was bereikt, verdween alles wat immaterieel was - en alles wat aanvankelijk als materieel werd beschouwd, werd bij implicatie immaterieel.
Ik weet nog steeds niet of en hoe je het anders kunt inrichten, anders dan goed je ogen en oren openhouden voor ongewenste consequenties en het delen van waardeoordelen met de interne toezichthouders.
Het is uit de aard der zaak een overwegend asymmetrisch proces, met (lastig!) een omgekeerde bewijslast voor een controlerend accountant die eigenlijk anders wil.
Geen wonder dus dat uit het recent gepubliceerde Nyenrode-onderzoek conclusies naar voren kwamen - een aanzienlijk deel van de 'belangrijke' controlebevindingen werd door de cliënt niet geaccepteerd zonder dat dit gevolgen had voor de accountantsverklaring - die sommigen nauwelijks verwonderden, anderen de wenkbrauwen deden fronsen en weer anderen de tenen deden krommen. En ons hongerig maakten naar meer details.
Nog verwonderlijker was de verbaasde en verontruste reactie van de NBA-voorzitter. Immers, deze dynamiek zit toch onvermijdelijk ingebakken in alle onderhandelingssituaties waarin reality checkers om vijf voor twaalf door de laatste molen moeten gaan met the powers that are? Voor dat model hebben we toch gekozen?
Voor we tot een eindoordeel komen zou het goed zijn dit unieke onderzoek verder uit te diepen, als voorwaarde voor een afgewogen oordeel over de remedies, if any.
Dat eist toegang van de academische onderzoekers tot het precieze besluitvormingsproces. En dat vraagt op zijn beurt een sterke attitudeverandering binnen accountantskantoren om hun ziel bloot te (willen) geven.
Het fnuikende van voordeel-van-de-twijfel concessies is echter hun cumulatieve effect. Waar de accountant precedenten schept voor de volgende jaren, wordt het steeds moeilijker terug te keren op eenmaal in principe aanvaarde verslaggevingpraktijken. En dan gaat een aanvankelijk marginaal dubieuze concessie zich mogelijk cumulatief vertalen in een vanuit het oogpunt van integere verslaggeving publiek lachertje.
Denk aan Repo 105.
Jules Muis