Opinie 10 november 2011

One-tier board: kans voor onafhankelijker positie accountant

Hoe zorgen we dat de accountant een onafhankelijker positie krijgt dan nu? In september 2011 pleitte de NBA er in een adviesrapport voor de raad van commissarissen opdrachtgever van de accountant te maken. Volgens mij maakt het in de huidige rechtsstructuur niet zoveel uit wie benoemt, maar in een one tier structuur mogelijk wel.

Eerst een stukje geschiedenis ter illustratie. In 1984 (implementatie 4^e Richtlijn) werd de algemene vergadering van aandeelhouders (AVA) opdrachtgever van de accountant, dan pas de raad van commissarissen (RvC), en dan pas het bestuur.

In Groot-Brittannië was dat al langer zo. In de jaren zeventig vertelde een Engelse accountant uit ‘mijn' netwerk (tegenwoordig deel van KPMG) tijdens een presentatie dat in Engeland de aandeelhouders de accountant benoemden. Die informatie oogstte bewondering bij de Nederlandse gastheren, waarop de Engelsman onmiddellijk relativeerde dat meestal het bestuur de accountant krijgt die het wenst.

En inderdaad, vanaf 1984 zagen we ook in Nederland dat het niet zoveel uitmaakte dat de AVA de accountant moest benoemen. Het probleem bleef: hoe waarborgen we de onafhankelijkheid van de accountant, met als laatste product bovengenoemd adviesrapport van de NBA.

Op 5 oktober 2011 hield de NBA een debatbijeenkomst over dit onderwerp, waarbij enkele interessante standpunten naar voren kwamen.

NBA/NIVRA-bestuurslid Huub Wieleman vertolkte het accountantsstandpunt. Een van zijn stellingen: In een one-tier model is hogere betrokkenheid van de accountant beter mogelijk. In zo'n monistische of unitaire bestuursstructuur is er geen aparte RvC maar worden de taken van de RvC uitgevoerd door de niet-executieve bestuursleden.

Jos Streppel, voorzitter van de monitoringcommissie corporate governance, vertelde in een reactie dat het in zijn ervaring niet zoveel uitmaakt of er een one-tier board is. Naar mijn mening kan die structuur echter wel degelijk wel verschil gaan uitmaken, en kan deze derhalve perspectief bieden voor de onafhankelijke positie van de accountant.

In het Nederlandse rechtsstelsel bestuurt alleen het bestuur, en niemand anders, de vennootschap (artikel 129/239 2BW). Je kunt wel bepalen dat AVA of RvC de accountant benoemt, maar geen van beide kan een tender uitzetten, een selectie maken, een contract afsluiten en de follow-up rond de naleving van het contract uitvoeren. Laat staan aanvullende diensten overeenkomen. Dat doet allemaal het bestuur.

Hieruit volgt dat in de huidige structuur de invloed van AVA of RvC tamelijk lastig is. Sinds 2011 is de Nederlandse structuur van bestuur en toezicht echter gewijzigd en is ook de Angelsaksische unitaire one tier structuur mogelijk geworden. Als er een auditcommissie is, dan maakt die deel uit van het (niet-executieve deel van het) bestuur.

In die situatie is het ook mogelijk om die auditcommissie een beperkte executieve bestuursbevoegdheid te geven, namelijk voor de selectie etc. van de accountant. De wetswijziging biedt ook een verruiming van de mogelijkheid bestuursleden bepaalde taken toe te wijzen. Bij zo'n opzet krijgt de accountant inderdaad een onafhankelijker positie tegenover het executieve bestuur.

Hoewel het de duidelijkheid ten goede zou komen is de unitaire bestuursstructuur strikt genomen overigens niet eens nodig om de auditcommissie deel van het niet-executieve bestuur te maken, ook in een structuur met een RvC. Je krijgt dan drie lagen: executief bestuur, niet-executief bestuur met in ieder geval de auditcommissie, en de RvC.

Daarom ook de aanbeveling aan de monitoringcommissie corporate governance: overweeg om als ‘best practice' de auditcommissie altijd deel uit te laten maken van het niet-executieve deel van het bestuur, ongeacht of er een RvC is.