'Er gaat ook veel goed'
Na kritiek op accountants, accountantsorganisaties of de beroepsorganisatie volgt regelmatig het verweer: 'Maar er gaat ook veel goed. Onderschat onze corrigerende werking achter de schermen niet'. Ik heb nooit zoveel op met dat argument.
Ten eerste niet, omdat het verwachtingspatroon is dat accountants(organisaties) deugdelijk werk afleveren. Dat is geen verdienste waar je je op moet voorstaan, maar een plicht. Accountants verwachten ook kwaliteit van hun garagehouder als ze hun auto aan het einde van de dag komen ophalen. Of als hij of zij een gecompliceerde medische ingreep dient te ondergaan. De chirurg zal worden afgerekend op het resultaat van zijn laatste operatie. Toen het erom ging. Gelijk het optreden van de accountant bij aanwijzingen voor fraude of dreigende discontinuïteit.
Ten tweede niet, omdat het argument voor de buitenwacht niet toetsbaar is. Op cliëntniveau is het begrijpelijk dat het accountantsingrijpen niet publiek kan en moet worden gemaakt. Maar op abstracter niveau kan in de vorm van voorbeeldcasuïstiek best worden verhaald over best & bad practices die accountants tegenkomen. Dat geldt overigens niet alleen voor het ingrijpen door de controlerend accountant, maar betreft ook het weergeven van de al dan niet corrigerende functie van het kwaliteitsbeheersingssysteem binnen accountantsorganisaties.
Pas indien kenbaar, zichtbaar, toetsbaar is wat best practices zijn krijgt het argument dat er ook veel goed gaat betekenis. Bij die toetsbaarheid blijft overigens wel het probleem van geheimhouding spelen. Maar in veel zaken waarin het mis is gegaan heeft de accountant achteraf kans te delen wat hij of zij heeft gedaan.
Ten derde niet, omdat het goed functioneren van processen niet altijd (alleen) op het conto van accountants dient te worden geschreven. Zie bijvoorbeeld de recente discussie over controle- en adviesdiensten. De Bos en Majoor stellen het volgende: De onafhankelijkheid van de accountant wordt het best geborgd door een andere partij, die voor zijn eigen functioneren er belang bij heeft dat de accountant daadwerkelijk onafhankelijk is. Dat is de audit-commissie.'
De woorden 'daadwerkelijk onafhankelijk' heb ik wat langer geproefd. Is het geen schande dat een derde partij ervoor dient te zorgen dat de accountant daadwerkelijk onafhankelijk is? Is dat niet het ware probleem van de huidige stand van de accountancy? En dat kwaliteit en onafhankelijkheid geen vanzelfsprekendheden meer zijn? Limperg zou zich in zijn graf omdraaien als hij wist hoe zijn erfgoed door latere generaties is verkwanseld.
Ten vierde niet, omdat het argument door accountants zelf wordt opgebracht. Met de weinig informatieve verklaringen in het achterhoofd in kwesties als DSB, Econcern, Innoconcepts, Kroymans, Van der Moolen, de eerder die van bij de bouwfraude betrokken ondernemingen en uiteraard die bij financiële instellingen, staat de waarde van een dergelijke argumentatie niet zonder meer buiten twijfel. Niet omdat ik twijfel heb bij het correct functioneren van de accountant in die kwesties. Wel omdat curatoren, onderzoekscommissies, toezichthouders en politici dat hebben. Zij vertegenwoordigen immers het maatschappelijk verkeer in optima forma.
Eerder opperde ik eens dat het een goed idee zou zijn indien de NBA een Publieke Managementletter over de accountancybranche zou vervaardigen. Een gedegen analyse van waar het in het verleden goed en fout is gegaan zou aan het verhogen van de geloofwaardigheid van het beroep kunnen bijdragen.
Dat is de kern van mijn reactie op het recente NBA-rapport Verbreding Poortwachtersfunctie: verbeter de wereld, begin bij jezelf.