Opinie 03 januari 2011

NBA plaatst zich buiten discussie

Economische organisaties werken binnen randvoorwaarden die worden gecreëerd door de politiek, te weten veiligheid en recht, waarbij inbegrepen de structuur van (interne en externe) verantwoording en toezicht. Er is zodoende een samenhang tussen structuurwijzigingen op economisch en politiek niveau.

Schaalvergroting en integratie spelen zich af in zowel economie als politiek. Die processen lopen niet synchroon en komen af en toe in een stroomversnelling. Zo bleef bijvoorbeeld de vorming van controlerende (overheids)instituties achter bij de snelle groei van internationale geldstromen en de integratie van economische organisaties. Het gevolg is ontsporingen: de kredietcrisis.

We kunnen de kredietcrisis dan ook zien als een crisis van de maatschappelijke beheersing van economische organisaties. Institutionele controles, inclusief de auditfunctie, zijn niet in staat gebleken te voorkomen dat individuen op sleutelposities in de economie maatschappelijk onverantwoord gedrag vertonen.

De voorstellen van de Europese Commissie (EC) ten aanzien van de auditfunctie moeten worden beoordeeld tegen de achtergrond van de noodzaak tot het creëren van zulke institutionele controles en kunnen niet los worden gezien van haar eerdere green paper over corporate governance (juni 2010), waarin onder meer wordt gepleit voor een verbetering van het functioneren van de interne toezichthouders, de raad van commissarissen dus.

Zo bezien is het pleidooi in de huidige green paper voor intensiever contact tussen accountant en commissaris, een logische vervolgstap, die dan ook terecht wordt ondersteund door de FEE en de NBA. Dit zou een speerpunt moeten worden voor de nabije toekomst.

Het voorstel van de EC om de big four-kantoren op te splitsen zou daarentegen verkeerd uitwerken. De schaalvergroting in de accountancy is immers een noodzakelijk gevolg van de schaalvergroting elders in de economie en kan niet worden teruggedraaid zonder de effectiviteit van de auditfunctie aan te tasten.

Een logisch gevolg van de schaalvergroting in economische organisaties is dat de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de leidinggevenden in die organisaties groter wordt, en dat de behoefte aan toezicht en publieke verantwoording navenant toeneemt.

Dit is eigenlijk hét kernprobleem waar we na de kredietcrisis voor staan. Accountants dienen zich zo te positioneren dat zij hierin optimaal hun rol kunnen spelen.

Daarbij is het helemaal niet op voorhand duidelijk dat de auditfunctie zou moeten worden uitgevoerd in opdracht van marktpartijen. Het is dan ook geen gekke vraag die de EC stelt, of het opdrachtgeverschap voor accountantscontroles bij OOB organisaties niet beter zou kunnen worden ondergebracht bij een derde partij, bijvoorbeeld een regelgever, in plaats van de onderneming zelf.

Wij zouden er daarom goed aan gedaan hebben, deze discussie open in te gaan. Helaas heeft de FEE (en daarmee ook de NBA) deze handschoen niet opgepakt, maar deze suggestie op voorhand afgewezen, met een beroep op het respecteren van aandeelhoudersrechten.

Een veel te lichtvaardige afwijzing, ook al omdat de Europese Commissie in haar green paper over governance uitgebreid heeft gemotiveerd dat de aandeelhouders in de aanloop naar de kredietcrisis hun verantwoordelijkheid als eigenaar onvoldoende hebben waargemaakt. Ze stelde daarbij zelfs de principiële vraag of shareholder control wel een realistisch model is voor financiële instellingen!

Door haar terughoudende reactie plaatst het accountantsberoep zich naar mijn oordeel buiten de discussie. Jammer!