Opinie 15 september 2010

Professioneel-kritische houding komt niet alleen van checklisten

In november 2009 startte de werkgroep NYPD met de voorbereidingen van de NIVRA Young Professionals Day (NYPD) 2010. Tijdens de brainstormsessies blijkt dat veel young profs het zat zijn om (interne) checklisten af te werken en onvoldoende klantspecifieke controles uit te voeren. Als we alleen maar bezig zijn met regels en formaliteiten groeit de kans dat we de risico's bij de klanten niet zien.

Sabrina Jupijn en Michelle Calkhoven

Op de NYPD willen we terug naar de basis van ons beroep, de professioneel kritische houding. 

Een ruime week voor de NYPD brengt de AFM een rapport uit waarbij blijkt dat fundamentele verbeteringen in de accountantscontrole noodzakelijk zijn. Het ontbreken van een professioneel-kritische houding en onvoldoende toereikende controle-informatie (te lage kwaliteit) zijn de belangrijkste bevindingen. Young profs moeten een vooruitziende blik hebben. Gelukkig hebben ze ook de toekomst. 

Gingen we tijdens de NYPD back to base? Helaas blijkt dat we aan het einde van de dag nog geen oplossing hadden om onze professioneel-kritische houding te hervinden. Hierbij is de vraag wat nu eigenlijk een professioneel-kritische houding inhoudt. 

De Amerikaanse hoogleraar Robert Knechel omschrijft een professioneel-kritische houding (professional skepticism). De accountant baseert zijn oordeel op betrouwbare bewijzen en laat zich niet misleiden door het management van de klant. 

Wij vinden dat een professioneel-kritische houding niet alleen bestaat uit het gedrag van de accountant en het naleven van de fundamentele beginselen zoals vermeld in de Verordening Gedragscode. Een professioneel-kritische houding wordt ook gevormd door een gedegen (praktijk)opleiding, voldoende kennis van de te controleren klant en haar branche, een juiste teamopbouw en multidisciplinaire teams. 

Die gedegen (praktijk)opleiding, kennis van de klant en de juiste teamopbouw staan echter vaak onder druk door het seizoenspatroon, de relatief hoge uitstroom van ervaren medewerkers én tijds- en budgetdruk. De juiste combinatie van het controleren van kritische posten door voldoende ervaren medewerkers en voldoende tijd en budget, blijkt in de praktijk lastig voor de jonge accountants in het veld. 

Wel zijn alle deelnemers het erover eens dat een multidisciplinair team leidt tot een betere oordeelsvorming. 

Het maatschappelijk verkeer en ook sommige prominenten binnen het beroep zien bedreigingen voor de professioneel-kritische houding van de accountant. De directe betalingsrelatie en de beloningsstructuur op sommige kantoren zijn zulke bedreigingen. De klant betaalt immers onze rekening. 

De aanwezige young profs ervaren dit echter niet als een bedreiging. Een eenduidige oplossing is nog niet gevonden. 

Als young profs willen wij graag de professioneel-kritische houding terug in het beroep. Gelukkig is de AFM het met ons eens dat we het niet alleen van de door de kantoren ingevoerde checklisten moeten hebben. De AFM vindt dit een middel om een bepaald doel te bereiken, maar niet het uiteindelijke doel. 

Goed om bij/over na te denken en vooral met elkaar over in discussie te blijven.

Drs. Michelle Calkhoven RA is eigenaar van MICA Accountancy en docent auditing aan Nyenrode business universiteit. Sabrina Jupijn Msc RA is docent BIV en controleleer aan de Hogeschool Utrecht. Beiden schrijven op persoonlijke titel.