AFM: tactiek zonder strategie
De AFM heeft op dit moment het toppunt van haar prille roem bereikt. Dit vooral dankzij het recente rapport over de accountantspraktijk, dat binnen het big four-accountantscollectief als pijnlijk indringend werd ervaren.
Toch rijzen er bij mij een paar vragen.
De eerste vraag die zich aandient is: Wat is de toegevoegde waarde van een organisatie zoals de AFM die enerzijds heeft bewezen ongezouten kritiek te kunnen loslaten op haar schaapjes, maar anderzijds in haar eigen jaarlijkse rapportering niet thuis geeft over de essentie van haar mandaat: systeemgedreven zwakheden en risico's in het financieel systeem naar boven brengen en mitigeren en daarover inhoudelijk verantwoording afleggen? Dit ondanks het warme onthaal dat AFM-voorzitter Hans Hoogervorst op 7 december 2008 in het tv-programma Buitenhof gaf aan de gedachte om jaarlijks een systemic assurance statement af te geven.
Dit ontwijkgedrag wijst er op dat de AFM haar maatschappelijk mandaat niet allereerst ziet als een resultaatsverplichting op systeemrisico's, maar als een onverplichtende, fragmentarische en aalgladde inspanningsverplichting.
Met het impliciet vasthouden aan die laatste optie onthoudt de AFM haar stakeholders cruciale informatie over wat zij - op essentialia - weet en niet weet, ziet of niet ziet, of niet kán zien ten aanzien van dezelfde systeemgedreven risico's die aan de wortel lagen van de huidige en nog steeds doorwerkende crisis. En het suggereert dat de herder zelve, anders dan zijn schaapjes, nog steeds is vrijgesteld van periodieke verantwoordingskaders met tanden.
Ik heb het al eerder gezegd: Disfunctionele poortwachters zijn gevaarlijker voor het ordelijk functioneren van het systeem dan helemaal geen poortwachters. En dat geldt niet alleen voor accountants maar ook voor hun toezichthouders.
Mijn ongerustheid werd nog eens versterkt door het recente kraakheldere ontwijkgedrag van de AFM in een recent FD-interview met Steven Maijoor, directeur Toezicht. Ik citeer:
De directeur toezicht wil zich niet mengen in de discussie over weeffouten in de accountantscontrole. Critici stellen dat het bedrijfsmodel van de accountantssubjectief gedrag in de hand werkt. Immers, ze worden betaald door degene die ze controleren. En wat is de zin van het optuigen van toezicht, als het fundament van de controle niet klopt? "Daar ga ik niet over", zegt Maijoor behendig. "Dit model staat, het functioneert al 120 jaar en de sector is er groot mee geworden. Het publieke toezicht is het pad dat door de politiek is ingezet, en het succes zal over een paar jaar moeten blijken."
Maijoors reactie is te bureaucratisch voor een jonge institutie.
Vrij vertaald zegt hij daar: "Het bedrijfsmodel van de openbare accountant? Dat is niet mijn afdeling. Groot is beter, wat is zal altijd wezen, en perverse prikkels die wél het goed bankieren en kredietbeoordelen in de weg staan doen dat niet bij het extern accountantsberoep".
Hij geeft daarmee een voorkeur aan voor overwegend old school, ad hoc procesgedreven eigen actie van de toezichthouder. Zonder oog voor voorwaardenscheppend beleid.
In deze welkome kleurbekenning van het AFM wordt aan ‘dweilen met de kraan open' voorrang gegeven boven ‘voorkomen is beter dan genezen'.
Steven Maijoors curieuze en ontypische antwoord is de taal van een majoor die liever een slag wint dan de oorlog. Het is tactiek zonder strategie.
Jules Muis