Catch-22 accountancy
In een catch-22 situatie is sprake van onmogelijke keuzes, onverwachte en onvoorziene gevolgen en dubbele bodems. Door catch-22 - en de gelijknamige briljante satirische roman van Joseph Heller - te verbinden aan de accountancy ontstaat 'catch-22 accountancy'.
Wat is dat dan? Catch-22 accountancy wil ik gebruiken voor de cyclus van financiële schandalen, financiële crises en financiële immoraliteiten die met enige regelmaat als kleine en grote golven op onze stranden beuken. Net achter de vloedlijn staan de met veel vertrouwen opgebouwde instituties als de DNB en de AFM die fungeren als golfbrekers. Zij dienen de kracht van de aanzwellende golven te breken. Het liefst op het moment dat zo'n golf bijna op zijn hoogtepunt is.
Onze kustlijn staat letterlijk en figuurlijk vol met golfbrekers. Indien deze golfbrekers zijn aangetast door het geweld van de golven, bijvoorbeeld omdat zij onvoldoende verankerd zijn, bezwijken zij, of vervullen slechts ten dele hun functie.
Accountants zijn ook golfbrekers. Accountants staan in de branding tussen de aanrollende golven en de instituties die de publiecke saeck dienen. Nu weten vriend en vijand van de accountants - en elke zondagse strandwandelaar - dat het niet makkelijk lopen is langs de vloedlijn, en als je kiest om kniehoog door het water zelf te lopen voel je de onderstroom. Deze trekt en zuigt aan je laarzen en probeert je het water in te krijgen.
Als dit gebeurt word je onderdeel van de golven. Dat is wat onafhankelijke parlementsleden, onderzoekscommissies, (bijzonder) hoogleraren in columns op deze website, tuchtcommissies en onderzoeksjournalisten in meer of mindere mate constateren wanneer de rol van accountants tegen het daglicht wordt gehouden in een aantal geruchtmakende zaken.
Ik laat dit argument - waar al zoveel over wordt geschreven - verder rusten. Wat ik wel doe is het catch-22 argument binnenhalen door te wijzen op onvoorziene gevolgen en dubbele bodems van financiële schandalen voor het accountantsberoep.
De ene dag wordt een individuele accountant, een accountantsorganisatie of de hele beroepsgroep met pek en veren beladen. Pek en veren gaan gepaard met politieke en maatschappelijke verontwaardiging. Politici - vaak niet gehinderd door enige kennis van zaken - schreeuwen moord en brand en voeren snel en vaak ondoordacht nieuwe wet- en regelgeving die steeds omvangrijke, gedetailleerder en tijdrovender zijn om te controleren.
En, hier is de catch: accountants schudden de pek en veren af en gaan op maandag weer naar de cliënt om de uitgebreidere regelgeving te controleren en verdienen daar uiteindelijk weer meer aan dan zij voor crisis 1, crisis 2 en crisis 3 verdienden.
Een catch-22 situatie heeft een ongrijpbaar, surrealistisch, karakter: een deels medeplichtige (in een aantal gevallen, en zeker niet altijd, overal) wordt betrapt omdat hij zijn hand in de declarabele urensnoeppot steekt en in een crisis de andere kant opkijkt of creatief meedenkt met de cliënt, maar de beroepsgroep als zodanig wordt er op termijn alleen maar beter van.
Dat is catch-22 accountancy.
Bob Hoogenboom