Opinie 08 juni 2010

Transparantie in de accountancy: een alternatief voorstel

Zowel in Nederland als in Engeland is een onderzoek uitgevoerd - door respectievelijk het NIVRA en de Public Oversight Board (POB) - naar de transparantieverslagen van accountantsorganisaties. Het contrast tussen de diverse reacties in Nederland is groot. Aan de ene kant de oproep vanuit Eumedion aan accountantsorganisaties om meer te rapporteren. Aan de andere kant gereserveerde reacties vanuit enkele grote accountantsorganisaties, waarbij in sommige gevallen alleen wordt gekeken naar suggesties binnen de wettelijke voorschriften. Alsof het gezichtsveld van een vertrouwenspersoon van het maatschappelijk verkeer zich hiertoe beperkt. Het lijkt erop dat aansprakelijkheidsredenen hier de oorzaak van zijn.

Op enkele aspecten uit deze onderzoeken wil ik ingaan, om te eindigen met een andere aanpak van de transparantieverslagen. 

Gebruikers

Deloitte heeft in haar reactie de bal bij het NIVRA teruggelegd, omdat eerst zal moeten worden onderzocht wat de wensen zijn van diverse gebruikers en de toezichthouder. NIVRA-voorzitter Ruud Dekkers heeft hier al op gereageerd en heeft toegezegd hiertoe een rondetafelbijeenkomst te organiseren met externe stakeholders en de kantoren. 

Het is de vraag of dit tot een zinvolle aanpassing van de Bta kan leiden, want de voorschriften voor de transparantieverslagen zijn gebaseerd op dwingende Europese regels. Nederlandse accountantsorganisaties zullen dus weinig onder de indruk zijn van aanpassingen die (nog) niet worden afgedwongen door internationale regelgeving. 

Naast het inventariseren van de wensen en behoeften van stakeholders, lijkt het mij ook noodzakelijk om een evaluatie uit te voeren naar het nut en de gebruikers van de transparantieverslagen. Dit zal echter op Europees niveau uitgevoerd moeten worden. 

Kwaliteitsbeheersing

Een belangrijke aanbeveling van het NIVRA is om (naast de huidige beschrijvingen) meer informatie te verstrekken over de werking van het interne systeem van kwaliteitsbeheersing, zoals de uitkomsten van reviews, incidenten op het gebied van integriteit, de aard van ontvangen klachten en de wijze van afwerking. Deze informatie kan nuttig zijn voor de toezichthouder, maar ook voor andere gebruikersgroepen. 

De POB beveelt Engelse accountantsorganisaties aan om de kwaliteitsbeheersing te objectiveren door key performance indicators (KPI's) te definiëren en te rapporteren over de realisatie van deze KPI's op basis van de interne reviews. 

Beide aanbevelingen hebben tot doel dat accountantsorganisaties meer objectieve informatie gaan verstrekken over de werking van het stelsel van kwaliteitsbeheersing. Hopelijk is de Europese wetgever bereid om deze vergaande wijzigingen af te dwingen in de regelgeving. 

Beloningsstructuur accountants

Het NIVRA heeft vastgesteld dat kwaliteit in belangrijke mate lijkt mee te wegen bij de beloning van accountants en geeft als aanbeveling om de weging van de kwaliteitscomponent en de relatie met andere factoren duidelijk en indien mogelijk gekwantificeerd in het transparantieverslag weer te geven. De POB komt met een vergelijkbare aanbeveling. 

Een alternatieve oplossing

Het NIVRA en de Britse toezichthouder hebben enkele goede suggesties gedaan ter verbetering van de transparantieverslagen. Gezien de reacties vanuit de grote kantoren in Nederland is het de vraag of één en ander daadwerkelijk zal leiden tot verbetering. Daarom wil ik pleiten voor een andere aanpak van de transparantieverslagen, waarbij accountantsorganisaties niet meer individueel verslag uitbrengen. 

Mijn voorstel is om een gezamenlijk transparantieverslag uit te brengen voor het accountantsberoep als geheel, waarbij alle accountantsorganisaties die wettelijke controles uitvoeren - dus niet zoals nu alleen kantoren die wettelijke controles doen bij organisaties van openbaar belang (OOB's) - informatie aanleveren. Het voordeel hiervan is dat er ook informatie beschikbaar komt over het functioneren van de kleinere accountantskantoren. Daarnaast kan het NIVRA deze informatie gebruiken om individuele kantoren te stimuleren om bijvoorbeeld kwaliteit te verbeteren of de beloningsstructuur te wijzigen. Verder zou de wetenschap deze informatie kunnen gebruiken in onderzoek naar het functioneren van het accountantsberoep. 

Voor het NIVRA is nu een belangrijke taak weggelegd om de belangen van gebruikers (vooral toezichthouders), Europese regelgever en de Nederlandse accountantsorganisaties op één lijn te krijgen.

Deze bijdrage is geschreven op persoonlijke titel.