Misdaad mag niet lonen: gedifferentieerde aanpak verhoogt pakkans
'Misdaad mag niet lonen', dat is de kop bij het voorwoord in de publicatie Kookboek. Met recepten tegen fout geld van het politie en justitieprogramma aanpak Financieel Economische Criminaliteit (FinEC) dat juist is verschenen.
Kookboek? Misdaad mag niet lonen? De eerste indruk is 'wat is dit voor glossy, quasi populaire aanpak van een maatschappelijk vraagstuk van de eerste orde: de regulering en normering van onregelmatigheden in de economie'
Volgen politie en justitie Linda de Mol, Felderhof en al die andere BN'ers die hun 'boodschappen' verkopen met behulp van one liners die innerlijke diepgang suggereren? Waarin door fotomontages vetrolletjes en licht hangende borsten (wat is daar overigens mis mee?) worden weggewerkt? Waarin artikelen soms de diepgang van een zeilplank hebben? Kortom glossy's die uiterlijk, oppervlakkigheid en snelheid verkiezen boven inhoud, achtergrond en duiding?
Zoals zo vaak zijn eerste indrukken bedrieglijk. Ja, er staan veel foto's in waarin wordt gespeeld met de beeldspraak van koken. Maar als ik daar een beetje doorheen prik dan vallen mij een paar dingen op. In het bijzonder de multidisciplinariteit in de aanpak van financieel-economische criminaliteit. De afgelopen jaren wordt steeds meer informatie uitgewisseld tussen steeds meer partners. Politie en justitie, en dus strafrechtelijk onderzoeken naar financieel-economische criminaliteit, zullen nimmer de oplossing alleen in zich dragen.
De complexiteit en het min of meer structurele karakter van regelschendingen in de economie vragen dan ook om een combinatie van toezicht en handhavingactiviteiten. Het strafrecht vervult een rol, maar evengoed de Belastingdienst, De Nederlandsche Bank, de AFM, de NMa en veel andere vormen van bestuurlijk toezicht.
Het klassieke verhaal over de beperkte rol van politie en justitie is het verhaal van Al Capone. Pas toen de Belastingdienst zich ging richten op de financiële handel en wandel van Capone kon hij worden gearresteerd en veroordeeld.
Wat zich aftekent in het toezicht en de handhaving - ook van financieel-economische wetgeving - is dat organisaties die tot voor kort vrij autonoom werkten nu meer informatie uitwisselen en overleggen wie in een concrete casus in stelling dient te worden gebracht. Taken en bevoegdheden van de verschillende partners verschillen. Ook deskundigheden verschillen. Hierdoor beschikken zij over verschillende soorten van kennis en informatie. Als deze kennis en informatie worden gestapeld ontstaat een completer beeld van mogelijke hypotheekfraude, witwassen, fraude, belastingontduiking en/of verweving tussen de onderwereld, waardoor zicht ontstaat op makelaars, notarissen, advocaten en bijvoorbeeld financiële instellingen.
Dit wordt 'meervoudig kijken' genoemd. Een volgende stap is dat wordt beoordeeld of door corrigerende gesprekken situaties kunnen worden hersteld, of dat boetes worden opgelegd of vergunningen worden ingetrokken. Of, de Belastingdienst wordt naar voren geschoven.
In de rechtshandhaving wordt dit de 'integrale aanpak' genoemd. Het Kookboek vermeldt er een aantal voorbeelden van: het Vastgoed Intelligence Centre is daar een van. Zoals uit een aantal strafrechtelijke onderzoeken blijkt is sprake van criminele verwevenheid tussen onder- en bovenwereld in de grootschalige hennepteelt. Vastgoedtransacties en eigendomsverhoudingen zijn van belang om naast het oprollen van plantages meer structureel zicht te krijgen op financiers. Niet zelden komen dan bestuurders, bedrijven en dienstverlenende beroepen in beeld.
Vastgoed speelt ook een rol in andere strafrechtelijke onderzoeken. Denk hierbij aan het strafrechtelijk onderzoek naar de fraude met vastgoed waarin projectontwikkelaars, pensioendirecteuren, vastgoedhandelaren met accountants, bankiers en notarissen worden genoemd.
Op 13 november 2007 werden door zeshonderd rechercheurs en dertig officieren van justitie op vijftig plaatsen huiszoekingen gedaan. Het strafrecht blijft een belangrijke rol spelen, maar de echte vernieuwing is dat informatie meer en meer wordt gedeeld tussen organisaties. Dit zal de komende jaren alleen maar toenemen.
Misdaad zal hierdoor niet uit de samenleving verdwijnen en tot op zekere hoogte zullen mensen blijven profiteren van onregelmatigheden. Wel wordt de pakkans voor financieel-economische criminaliteit geleidelijk verhoogd doordat informatie wordt gestapeld, en er meer differentiatie komt in de aanpak.