Accountancy als kunst
Onlangs ben ik begonnen te lezen in het boek Toward a science of accounting (Robert Sterling, 1979). Waar dat over gaat? Een herbezinning op het accountantsberoep, en een poging accountancy als wetenschap te versterken.
Ivo de Loo
Een citaat uit het boek (pp. 17-18): 'We recognize that it is impossible to audit art, since it depends on indisputable tastes, yet we require audits of financial statements while defining them as artistic conceptions (...) Recognition of the contradiction requires us that we either (1) give up the auditing function since we cannot audit art, or (2) redefine the contents of financial statements so that they are not matters of indisputable tastes'.
Ik wil ingaan op Sterling's tweede punt. Hij lijkt te zeggen dat zodra de inhoud van jaarrekeningen aan bepaalde standaarden voldoet, een audit waardenvrij is. Smaken verschillen, maar dan niet meer.
Dat is een interessante gedachte. Echter, in mijn ogen verlegt Sterling het probleem van objectiviteit van accountants naar het jaarverslag. Als dat maar aan bepaalde, objectieve regels voldoet, kunnen accountants die checken en daarmee hun eigen objectiviteit en legitimiteit bewerkstelligen. Daarbij maakt hij aannames over de waardenvrijheid van accountants en regels die volgens mij discutabel zijn.
Regels zijn, doordat ze in taal zijn gegoten, per definitie voor meerderlei uitleg vatbaar, vanwege interpretaties die wij allemaal maken. Taal is niet neutraal en bovendien kun je met regels niet alles dichttimmeren. Niet ieder woord, niet iedere zin betekent voor iedereen hetzelfde. En dus ook niet voor iedere accountant. Er is altijd 'ruis' aanwezig bij interpretaties.
Daarnaast leiden interpretaties, ook als zij tussen individuen gelijk zouden zijn, niet noodzakelijkerwijs tot dezelfde acties.
Ook 'zo objectief mogelijk' zijn is in mijn ogen niet haalbaar, omdat dat inhoudt dat er een standaard bestaat waar je naar toe kunt werken, waaraan je objectiviteit 'af kunt meten'. Die bestaat niet.
Accountancy blijft mensenwerk. Mensen rommelen soms maar wat aan. Meestal horen we dat niet graag. Ook accountants niet, die misschien en masse zijn gaan geloven in de Limpergiaanse notie van de onpartijdige supervisor, de ‘vertrouwensman van het maatschappelijk verkeer'.
Dat beeld heeft naar mijn mening inmiddels bijna mythische proporties gekregen. Geen wonder dat accountants dan keihard van hun sokkel worden getrokken (of er zelf vanaf vallen) als die mythe weer eens wordt doorgeprikt.
Daarom is de tweekeuze-optie van Sterling in mijn ogen een non-optie. Het is het verleggen van het probleem, in plaats van het oplossen ervan. Sterker nog, volgens mij is het een onoplosbaar probleem en is de erkenning daarvan een eerste stap naar een modernisering van het accountantsberoep.
Dat zou dus een derde optie zijn. Erkennen dat accountancy tot op zekere hoogte kunst is. Maar ook kunst kan worden geëvalueerd, in kunst heb je bepaalde stromingen, en aan die stromingen kunnen weer bepaalde karakteristieken worden gekoppeld die helpen kunstwerken te duiden en naar waarde te schatten.
Misschien zijn hier toch meer raakvlakken met de accountancy te vinden die de moeite waard zijn te verkennen, ook al zou Sterling het liever anders zien?
Ivo de Loo is universitair hoofddocent methoden en methodologie bij de School of Accountancy & Controlling van Nyenrode Business Universiteit, en universitair hoofddocent management accounting aan de Open Universiteit Nederland. Zijn (onderzoeks)interesses liggen op het terrein van het accountants- en controllerberoep, methodologie, en action learning. In zijn vrije tijd rommelt hij graag wat aan.