Opinie 08 maart 2010

Rapport Scheltema

Ik schreef op deze plaats nog niet over het rapport-Scheltema. Op RTL-Z schreef ik wel twee columns, waarnaar ik gemakshalve verwijs. Toch is het goed ook op deze plaats even naar onder meer de beschimpte toezichthouder AFM te kijken; het is immers ook ‘onze' toezichthouder. Naar mijn mening wordt de AFM op dit moment ten onrechte beschimpt.

De DNB en de AFM staan diametraal tegenover elkaar als het gaat om de deskundigheid van oud-minister Gerrit Zalm als bankbestuurder. Zelfs na een gesprek met minister De Jager gaan ze nog rollebollend over straat. De AFM handhaaft immers het negatieve deskundigheidsoordeel over Zalm. Dit ondanks het feit dat De Jager de Tweede Kamer rapporteert dat de AFM te kennen heeft gegeven het oordeel van DNB ‘ten volle te respecteren'. Het is weer zo'n formulering waar dit kabinet patent op heeft.

Opvallend is dat het in deze kwestie inmiddels al lang niet meer louter over de deskundigheid van Zalm gaat. Zelf zegt hij in een persverklaring dat 'die buiten twijfel staat', hetgeen wij echter niet lezen in de beoordeling van DNB en de aanbeveling van de AFM. Het rapport-Scheltema laat immers zien dat de herbeoordeling van DNB tot de conclusie leidt ‘dat de heer Zalm voldoet aan de eisen van deskundigheid' en ‘dat zijn betrouwbaarheid buiten twijfel staat'.

Hier worden twee kwalificaties gehanteerd, die mijns inziens een stevig nuanceverschil bevatten, dat in de beoordeling van de casus niet onbelangrijk is. Temeer daar Zalm de door DNB gehanteerde kwalificatie ten aanzien van zijn deskundigheid (te) ruim uitlegt. Dit klemt, daar het verschil van inzicht met de AFM juist dit aspect betreft.

De AFM schrijft in een aanbeveling - met name in de context van Zalms periode bij DSB - namelijk: 'Voor die context concludeert de AFM dat de heer Zalm niet, althans in onvoldoende mate deskundigheid heeft getoond'.

Het gaat mij er in deze niet om Zalm te kapittelen. Ik ken immers niet de gehele dossiers en rapportages van DNB en AFM. Dan is het moeilijk oordelen. Laat staan veroordelen. Bovendien laat het rapport-Scheltema ook zien dat er diverse positieve indicaties zijn ten aanzien van wat Zalm in zijn tijd bij DSB heeft bereikt.

Het gaat mij wel om een juiste weergave in het debat en de lessen voor de vervolgonderzoeken. De Jager behoort daarbij de regie te voeren. Hopelijk kan hij zich herstellen van beginnersfouten. Hij kreeg het rapport-Scheltema immers op 26 februari 2010 en heeft het verschil van inzicht tussen DNB en AFM niet kunnen beslechten alvorens dat rapport naar de Kamer ging (1 maart 2010), maar moest Wellink en Hoogervorst nadien bij hem op het matje roepen. Dat is op zijn minst niet handig.

Maar kwalijker is dat hij de aanbeveling van de AFM heeft afgedaan als een advies dat DNB weliswaar moest meewegen, maar ook terzijde kan leggen. Hij lijkt daarmee Scheltema te volgen, die ook zijn afkeur uitspreekt over de AFM-keuze van een aanbeveling. Hij spreekt zijn voorkeur uit voor het geven van een zienswijze in de onderhavige situatie.

Ik cursiveerde drie middelen: aanbeveling, advies en zienswijze. Deze hebben een juridische betekenis. De Jager stelt nu in zijn brief aan de Kamer dat ten aanzien van vervolgonderzoeken van DNB en AFM sprake moet zijn van 'samenwerking' en 'goed onderling overleg'. Het 'indringende middel van de aanbeveling' acht hij 'niet gelukkig'.

Dat ziet hij echter fout. De wetshistorie laat immers zien wat het onderscheid is tussen de drie genoemde middelen.

Ik citeer voormalig minister Zalm (!), waar hij in de Tweede Kamer het advies besprak van de Raad van State bij het Wetsvoorstel inzake het Financieel Toezicht: "De aanbeveling wordt gegeven in de situatie dat beide toezichthouders op een terrein deskundig zijn, maar waarbij het onderwerp op praktische gronden is toebedeeld aan één van beide, de vergunningverlener. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de beoordeling van de betrouwbaarheid en deskundigheid van personen die binnen een financiële ondernemingen het beleid (mede)bepalen." (Zie hier de complete passage.)

De AFM koos naar mijn mening dus wel het juiste instrument (maar kwam volgens Scheltema tot een onvoldoende onderbouwde conclusie). In casu gaat het immers om de betrouwbaarheids- en deskundigheidsaspecten.

De AFM behoort dat instrument in de nog volgende, soortgelijke onderzoeken dan ook gewoon toe te passen. Dat De Jager dat in diens brief aan de Kamer ‘niet gelukkig' acht, telt in deze minder dan een juiste wetstoepassing door de AFM, zoals het geval was in de aanbeveling inzake Zalm. Maar zelfs als het in die kwestie een ‘advies' zou hebben moeten zijn, is er een probleem. Het citaat hiervoor toont immers dat een advies zwaar hoort mee te wegen en dat afwijking daarvan zelden mogelijk zal zijn.

Tot slot twee opmerkingen.

Oud-AFM topman Docters van Leeuwen noemde het rapport-Scheltema gisteren in Buitenhof 'onjuist, onevenwichtig en hier en daar ook tendentieus'. Bovenstaande geeft een onderbouwing voor zijn stelling, waarmee ik het dus eens ben. Het tendentieuze moge bijvoorbeeld blijken uit de volgende zinsnede in het rapport-Scheltema: '(...) wellicht mede omdat de AFM een nog jonge toezichthouder is, komt de stijl van toezicht houden mij wat verschillend voor. De AFM kiest een meer agressieve benadering, terwijl DNB meer de nadruk legt op overreding en het inzetten van gezag.'
Het is een opmerking van Scheltema die niet van feitelijke aard is, maar blijk geeft van vooringenomenheid.

Mijn tweede opmerking betreft een vooruitblik. De echte pijn door het rapport-Scheltema zal niet door de AFM maar door DNB worden geleden. Scheltema moet namelijk nog een totaalrapport over de DSB-kwestie schrijven. Maar reeds in het ‘Zalm-rapport' spreekt hij ten aanzien van DSB over een 'ongewenste' en 'onjuiste' bestuursstructuur en een dominante positie van Dirk Scheringa die ‘niet past' bij een bank.

Kortom: diens eindconclusie zal dan vast worden dat DNB de bankvergunning nimmer aan DSB had mogen afgeven.