Nationaliseren van accountantscontrole is geen oplossing
Accountant 'in actieve rust' Jules Muis pleit voor een genationaliseerd accountantsregime voor alle instellingen die te groot zijn om om te vallen. Grote banken en multinationals moeten hun boeken laten controleren door de Algemene Rekenkamer, in plaats van zoals nu door openbare accountantskantoren. Het klinkt vanzelfsprekend: als de maatschappelijke prijs voor omvallen te hoog is, moet de overheid inspringen.
Maar er zitten addertjes onder het gras. Dat begint al met de veronderstelling dat de overheid zelf onafhankelijker zou zijn dan openbaar accountantskantoren. In de praktijk heeft de overheid echter vele politieke en zakelijke belangen en dat kan een objectief oordeel in de weg staan. Het debat omtrent de politieke beïnvloeding van IFRS-standaarden is hiervan een treffend voorbeeld.
De Rekenkamer heeft wel een onafhankelijke positie, maar er blijft een aantal praktische problemen op te lossen. Ten eerste is daar een capaciteitsprobleem. Nu al hebben overheidsinspecties te kampen met een tekort aan goede mensen en dat zal met de omvangrijke bezuinigingen de komende jaren niet beter worden.
Een typisch voorbeeld hiervan is het capaciteitstekort waar de AFM over klaagt bij het toezicht op jaarverslagen van beursgenoteerde bedrijven. Zelfs een termijn van zes maanden blijkt onvoldoende om deze jaarrekeningen te kunnen beoordelen. Stelt u zich eens voor wat het betekent voor de kapitaalmarkt als accountants meer dan zes maanden nodig hebben om jaarrekeningen van grote beursfondsen te controleren.
Een ander bezwaar tegen nationalisering van de controle is dat Nederland zich op de internationale kapitaalmarkt in een geïsoleerde positie plaatst. Dit gaat onvermijdelijk ten koste van de effectiviteit van de controle. En last but not least: overheidscontrole gaat geld kosten.
De grote vraag die blijft is of de kredietcrisis op het niveau van individuele organisaties had kunnen worden voorkomen, bijvoorbeeld door bij de accountantscontrole scherpere signalen af te geven. Die signalen zijn er zeker geweest, maar ze blijven binnenskamers, op het niveau van overleg met bestuurders en commissarissen; die commissarissen zijn immers met het toezicht op het bestuur belast.
De hoorzittingen over de Amerikaanse verzekeringsreus AIG bewijzen dat de accountant wel degelijk op gebreken in de risicobeheersing heeft gewezen. En niet alleen daar.
De crisis heeft vooral de zwakheid van het financiële systeem blootgelegd en het ontbreken van internationaal toezicht. Het nationaliseren van de accountantscontrole lijkt op een oplossing voor een probleem dat er eigenlijk niet is, op kosten van de belastingbetaler.
Dat moeten we niet willen. Wat ons betreft ligt de oplossing in goed lopend internationaal toezicht op financiële instellingen en op accountants, vrij van politieke beïnvloeding.
Ruud Dekkers, voorzitter NIVRA
Deze bijdrage is tevens gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 18 maart 2010.