Accountantsberoep zal met betere argumenten moeten komen
NIVRA-voorzitter Ruud Dekkers geeft in het Financieele Dagblad van 18 maart 2010 een primaire ex officio reactie op mijn herhaalde suggesties in diverse media om de optie van nationalisering van accountantscontrole goed te onderzoeken - met name voor instellingen die te groot zijn om om te vallen.
Zijn afwijzende reactie komt in wezen neer op een pleidooi voor de status quo, nogvoordat het debat zelfs maar is begonnen en de argumenten pro en con een kans hebben gehad zich te doen gelden.
Het is jammer dat het beroep zich al gaat ingraven voordat het zich uit de huidige kredietcrisisnesten heeft gewerkt. En bovendien, dat het zulks doet zonder eerst naar de stem te hebben geluisterd van de uiteindelijke gebruikers, in casu: zij die met het eindrisico van mogelijke beroepsdisfunctionaliteit geconfronteerd worden - nu versterkt door de gelederen van de belastingbetalers.
Het is bovendien fnuikend als de argumentatie ook nog eens beperkt blijft tot eenzijdige exclamaties over het gebrek aan onafhankelijkheid van de overheid zelve, onvoldoende mankracht bij overheids(toezicht)organen om hun werk goed en tijdig te doen en de voorspelde 'isolatie van Nederland op de kapitaalmarkten'. Dit alles aangevuld met het zwaktebod "we hebben incidenteel toch binnenskamers gewaarschuwd". Kortom met een riedel aan doorzichtige redenen die alleen maar de verdenking op het accountantsberoep laden een echt gesprek uit de weg te gaan.
Het klapstuk van Dekkers' opiniestuk is eigenlijk dat er niets is fout gegaan en dat er aan het bedrijfsmodel van de accountantscontrole niets mankeert. Deze opperste staat van ontkenning wordt afgerond met het optuigen van de gebruikelijke ‘vogelverschrikkers', zoals onnodig hoge kosten voor de belastingbetaler, overigens zonder enige onderbouwing.
In feite wordt zonder enige serieuze discussie handhaving van de huidige accountantsvrijstaat - ook waar het de publieke controlefunctie aangaat en ook in omstandigheden waar er goede redenen zijn te twijfelen aan de effectiviteit ervan - bij voorbaat als endgame gepresenteerd.
Neen, het accountantsberoep mag gerust preventief aanvallend een mogelijke aanval op haar reputatie proberen af te slaan. Maar het zou goed zijn als het daarbij meer zelfvertrouwen toont door duidelijk ook die andere waarheden op tafel te leggen, voordat anderen dat vóór het beroep doen. En zich er rekenschap van geeft dat het bij financiële poortwachters om meer gaat dan alleen een formele zorgplicht ten aanzien van het volgen van de regels.
En zich er eveneens rekenschap van geeft dat de aanwezigheid alleen al van overheidsgecertificeerde poortwachters - c.q. accountants - meer verwachtingen en verplichtingen met zich meebrengt. Omdat het veronderstelt dat er inhoudelijk gewaakt wordt, met het oog allereerst op het publieke belang en niet eerst en alleen het eigen belang en/of die van de bedrijven die de controle nu betalen en formeel aan de grensregels voldoen.
De uit nood geboren ontdekking van 'too big to fail'-instellingen maakt de vraag ‘nationalisatie van het accountantsberoep of niet?' meer dan alleen academisch. Parlement en regering kunnen er niet meer onderuit te erkennen dat deze instellingen een materiële latente hypotheek leggen op de fiscale - zelfs monetaire - rekening, met of zonder crisis. En dat de aangewezen instelling voor het bepalen van de daarmee samenhangende garantiekosten en verplichtingen, en de controle daarop, primair het ministerie van Financiën is, met de Algemene Rekenkamer voor een tweede onafhankelijk fiat.
Daarmee is er een belangrijke nieuwe regielijn in het zand van de financiële architectuur getrokken, die de accountants van deze instellingen met hun vaste prik goedkeurende verklaringen niet onberoerd kan laten. Met of zonder hun instemming.
Hoe strak dat nieuwe model aangetrokken zal worden richting de facto nationalisering, zullen we moeten afwachten. Maar om haar huidige geprivilegieerde positie als leverancier van publiek vertrouwen in een for profit setting te handhaven, zal het beroep met betere argumenten moeten komen dan deze welkome maar weinig overtuigende officiële aftrap van het debat.
Een verkorte versie van deze blog is gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 30 maart 2010.