Heeft de jaarrekening nog toekomst?
In deze tijden van financiële problemen krijgen ook verslaggevingsregels af en toe de zwarte piet toegespeeld. Ten onrechte. Deze regels geven door het vereisen van (voornamelijk) betrouwbare historische financiële informatie invulling aan het wettelijke doel van de jaarrekening (artikel 2:361 lid 1 BW): ‘Het geven van een zodanig inzicht dat een verantwoord oordeel kan worden gevormd omtrent het vermogen en het resultaat, (...) solvabiliteit en de liquiditeit van de rechtspersoon.'
De vraag is echter of dit doel nog wel voldoet aan de behoeftes van de jaarrekeninggebruikers. Waar willen zij nu echt informatie over? Welke informatie zou moeten worden opgenomen om op een simpele wijze tegemoet te komen aan hun behoeftes?
Continuïteit
Solvabiliteit en liquiditeit, zoals opgenomen in het wettelijk doel van de jaarrekening, geven inzicht in continuïteit. Maar een goede beoordeling van continuïteit omvat meer. Veel meer.
In het huidige wetsvoorstel vereenvoudiging en flexibilisering bv-recht is beschreven hoe ondernemingen voortaan zouden kunnen bepalen of dividend kan worden uitgekeerd en, zo ja, hoeveel. Dat bedrag wordt in deze ‘uitkeringstest' (artikel MKB maart 2010) pas bepaald als er geen twijfel is aan de veronderstelling dat de onderneming haar activiteiten in de nabije toekomst zal kunnen voortzetten.
De analyse voorafgaand aan deze veronderstelling omvat een beoordeling van de toekomstverwachtingen aangaande onzekere gebeurtenissen of omstandigheden. Voor een goed inzicht is nodig dat ondernemingen deze continuïteitsanalyse expliciet in de jaarrekening opnemen. De meeste informatie over continuïteit, toekomstverwachtingen en risico's is daar nu ook al in vermeld, maar zeer versnipperd en soms verbloemd.
Toekomstige kasstromen en winstgevendheid
Uit een in de zomer van 2009 gepubliceerd (Europees) onderzoek naar de jaarrekeningbehoeftes blijkt dat gebruikers de huidige jaarverslaggeving de meest bruikbare bron van financiële informatie vinden. Bruikbaarder dan bijvoorbeeld marktanalyses of persberichten. Wel zien ze ruimte voor verbetering op de volgende gebieden:
- informatie over risicomanagement
- toekomstgerichte financiële informatie
- het uitlichten van trends in groei en winstgevendheid
- concurrentieanalyse
- segmentinformatie
Bovendien vindt een kleine meerderheid dat de jaarrekening nu onvoldoende informatie geeft over de kasstroomgenerende capaciteit en dat aan het kasstroomoverzicht een kasstroomvoorspelling moet worden toegevoegd.
Ook uit andere onderzoeken blijkt dat gebruikers meer behoefte hebben aan toekomstgerichte financiële informatie.
De International Accounting Standards Board (IASB) lijkt geen gehoor te geven aan deze wensen. Eind vorig jaar stelde de IASB in een discussiestuk een zeer complexe presentatiewijze voor om zogezegd tegemoet te komen aan behoeftes van gebruikers. De IASB erkent daarin weliswaar dat behoefte bestaat aan informatie over toekomstige kasstromen, maar concludeert niet dat ondernemingen die informatie voortaan zelf in de jaarrekening moeten gaan opnemen.
De IASB stelt dat gebruikers zelf de toekomstgerichte informatie moeten gaan berekenen. Daarvoor zijn dan echter wel zeer veel gedetailleerde toelichtingen nodig en een zeer complexe presentatiewijze van de financiële overzichten.
Gelukkig is dit presentatieproject inmiddels op de lange baan geschoven. Maar doordat de IASB de uitgangspunten wel onderschrijft en derhalve steeds meer toelichtingen is gaan eisen, worden jaarrekeningen steeds dikker en als geheel minder transparant en begrijpelijk.
De onderneming kan zelf het beste een inschatting maken van toekomstige kasstromen. Beter dan welke gebruiker ook. Een goede onderneming doet dat nu al en rekent het management af op hun ambities en, wellicht nog belangrijker, op of ze hun ambities hebben waargemaakt.
Dunner, simpeler en duidelijker
De jaarrekening kan veel korter. We moeten door de bomen het bos weer kunnen zien. De zeer uitgebreide toelichtende informatie, bedoeld om gebruikers zelf een inschatting te laten maken van toekomstige kasstromen, kan worden vervangen door de volgende (korte) overzichten:
- continuïteitsanalyse;
- meerjareninschatting van toekomstige kasstromen;
- analyse of de in de voorgaande jaarrekening getoonde meerjareninschatting werkelijkheid is geworden.
De jaarrekening wordt hierdoor simpeler en dunner. Ondernemingen zijn te vergelijken op verwachte toekomstige kasstromen (en het realiseren daarvan) en investeringsbeslissingen worden dus makkelijker. Ook verdwijnt de verwachtingskloof tussen onderneming en gebruikers op het gebied van toekomstige kasstromen.
Ten slotte kan met een dergelijke jaarrekening het management beter worden afgerekend op zijn ambities en prestaties en worden de financiële kwaliteiten van ondernemingen en hun management voor iedereen duidelijk.