Opinie 03 december 2010

Discussie green paper ontbeert wetenschappelijke onderbouwing

Op 13 oktober 2010 publiceerde de Europese Commissie een 'green paper' waarin zij een groot aantal voorstellen doet voor hervorming van de accountantsfunctie. Het maatschappelijk debat over de rol en positie van de accountant is hiermee in een stroomversnelling gekomen.

De markt geeft via de media duidelijk aan betrokken te zijn. De politiek, de beroepsorganisatie, belangenverenigingen en een aantal accountants delen hun standpunten en inzichten. In deze discussie missen wij echter de inbreng van wetenschappelijke kennis en inzichten die een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de richting die de het accountantsberoep inslaat. 

Een voorbeeld zijn de voorstellen ter versteviging van de onafhankelijkheid van de accountant. Voorstellen, door Eurocommissaris Michel Barnier in de vorm van vragen geponeerd, die bij elkaar opgeteld tot doel lijken te hebben om alle theoretisch mogelijke bedreigingen te ondervangen. 

De vragen variëren van audit only firms, onderbrengen van de controlefunctie bij een overheidsorgaan en verplichte kantoorroulatie tot het benoemen van de accountant door de raad van commissarissen. 

Essentiële input die in de tot nog toe gevoerde publieke discussie mist, is of het maatschappelijk verkeer als de gebruiker van de verklaring deze voorstellen ook noodzakelijk vindt. Of leveren zij voor het maximaal afdekken van de mogelijke bedreigingen uiteindelijk kwaliteit in? Wetenschappelijk onderzoek helpt in het beantwoorden van deze voor het accountantsberoep fundamentele vragen. 

Accountantscontrole vormt een belangrijk onderdeel van een efficiënte kapitaalmarkt, mits de kwaliteit van de controle buiten twijfel staat. De mate waarin gebruikers de accountant als onafhankelijk kwalificeren ('gepercipieerde onafhankelijkheid') is een wezenlijk aspect in hun beoordeling van deze kwaliteit. Hierover bestaan interessante wetenschappelijke inzichten die in de discussie een plaats zouden moeten hebben. 

Ten eerste wordt de toegevoegde waarde van accountantscontrole bevestigd door wetenschappelijk onderzoek van het MARC in 2010. 

Onderzoek toont voorts aan dat versterking van de relatie tussen accountant en raad van commissarissen bijdraagt aan de gepercipieerde onafhankelijkheid. 

Echter, wetenschappelijk onderzoek naar het roulatiesysteem in Italië toont ook aan dat verplichte kantoorroulatie niet leidt tot een verhoging van de controlekwaliteit. De frisse blik weegt in het oordeel van gebruikers niet op tegen het verlies van kennis. 

Ander internationaal onderzoek laat zien dat gebruikers de onafhankelijkheid vooral relateren aan het  relatieve belang van een onderneming in de portefeuille van een accountantsorganisatie (‘relatief klantbelang') en in mindere mate aan de omvang en aard van de overige dienstverlening. Recent uitgevoerd onderzoek door Nyenrode-student Yvo M. van Ginkel onder beursgenoteerde bedrijven in de Europese Unie bevestigt deze resultaten. 

Wetenschappelijk onderzoek kan daarmee bijdragen om de maatschappelijke relevantie van de voorstellen te wegen en de discussie te focussen op juist die voorstellen die in de markt breed worden gedragen. Het is daarom belangrijk deze inzichten mee te nemen in de aankomende discussie over de voorstellen van Barnier, zodat weloverwogen maatregelen worden genomen. 

In de huidige discussie worden soms theoretische voorstellen betrokken waarbij geenszins wetenschappelijk is aangetoond dat het maatschappelijk belang hierbij gebaat is.