AFM BuitensteBinnen
Zoals eerder vermeld mocht ik op 8 december een dik uur als agent provocateur toeven in het gezelschap van het neusje van de zalm van de AFM, in het kader van het door gezond scepticisme geïnspireerde AFM-project ‘BuitensteBinnen'.
Dit was de tweede ‘BuitensteBinnen'-bijeenkomst. Michiel Scheltema had eerder de spits afgebeten. Tijdens de bijeenkomst waren er pakweg vijftig duidelijk geëngageerde deelnemers. Bij het zonder taboes prijsschieten en binnenstebuiten keren van hete aardappelen hoeft de externe spreker alleen maar de sambal aan te reiken.
Mijn show werd verlicht en verluchtigd door de pretoogjes en gewaardeerde aanwezigheid van AFM-voorzitter Hans Hoogervorst, die op 1 april 2011 het commando zal overdragen aan... nee, we noemen geen namen, om zelf het commando over te nemen van het moerassige mijnenveld van de IASB.
Ik had voor 8 december eigenlijk maar één doelstelling (voor trouwe lezers waarschijnlijk geen verrassing): promoten van het belang van een resultaatgerichte toezichthouders-verantwoordingsstructuur met tanden en een duidelijke bottom line.
De AFM heeft in haar jaarverslag 2008 een uniek begin gemaakt met een ‘risicoparagraaf' waarin ze systeem- en andere risico's rapporteert die onder haar aandacht zijn gekomen. Dat heeft ze versterkt doorgezet in haar 2009 rapportering, op een wijze waar veel andere toezichthouders een puntje aan kunnen zuigen.
Waarom moet ik dan toch zo zeuren?
Omdat open-ended-best-effort-inventarisaties van risico's - in plaats van resultaatverklaringen - toezichthouders onvoldoende onder druk zetten om de juiste prioriteiten te stellen, goed na te denken over wat niet onder hun aandacht is gekomen maar misschien wel belangrijk kan zijn, en vooral ook te zoeken naar die variabelen in het financieel systeem waarover geen duidelijkheid is.
De huidige verantwoording geeft toezichthouders te veel ruimte om ontwijkend bezig te zijn en/of zich onder politieke druk te laten zetten om waargenomen risico's te masseren of weg te laten.
Eigenlijk kun je zeggen dat een resultaatsbepaalde verantwoordingssyntax de greep en professionele onafhankelijkheid van toezichthouders versterkt en exponentieel verrijkt. Maar dat is alleen voor de echte professionals, want het vergroot ook het risico als achteraf blijkt dat ze het toch niet goed hebben gezien.
‘Tant pis', is daarop echter mijn antwoord, dat hoort nu eenmaal bij het terrein van ieder zichzelf respecterend toezichtorgaan. Ik hamer daar al ruim een decennium op, ook in deze kolommen.
In de gedachtewisseling met de AFM werd mijn overtuiging geïllustreerd met een aantal voorbeelden die bij een resultaatsbepaalde verantwoording van de AFM zelf zouden kunnen horen. Want de toevoeging ‘ons zijn geen zaken of systeemgedreven risico's onder de aandacht gekomen die een belangrijke verstorende factor kunnen betekenen voor het ordelijk functioneren van de financiële markten' als bottom line, heeft zo zijn consequenties voor de rapportering. Bijvoorbeeld:
- Dat je deskundigheid kunt gebruiken en misbruiken, en dat onafhankelijkheid daarbij de bepalende maar kwetsbaar scharnier is. En dat je daarom een mening moet hebben over het businessmodel (inclusief goede en perverse prikkelsystemen) van de financiële acteurs annex poortwachters, ook in de accountantspraktijk;
- De contraproductieve werking van disfunctionele poortwachters: liever geen poortwachters, dan disfunctionele;
- Wat is het effect van de afwezigheid van integrale fair value cijfers van financiële instellingen op bijvoorbeeld de betrouwbaarheid van stress tests op de bankensector - zie recentelijk het zoveelste falen van de Europese bankenstresstest: Griekenland, Ierland, who is next?;
- Hoe zien we de kracht van de hervormde internationale financiële architectuur zonder supranationaal toezicht en zonder verantwoordingskaders met tanden van alle toezichthouders, tot en met de Financial Stability Board? Een oordeel over het functioneren van andere financiële poortwachters wordt dan onvermijdelijk;
- Wat is de mening over de kwaliteit van de regelgeving, zowel ten aanzien van de AMF zelf - volkomen onzinnige ‘Chinese muren' die de rechterhelft van het AMF-brein scheiden van de linkerhelft - als wat betreft de merites en gevaren van mixed attribute accounting (mengsel van fair value en historische kosten),micro en macro?;
- Hoe verklaren we het falen van corporate good governance-structuren in de aanloop naar de kredietcrisis en wat betekent dat voor het vertrouwen in deze (of aangepaste) structuren? Wat voor garanties of valse zekerheid geven deze structuren bij afwezigheid van Realpolitische waakzaamheid?
En zo zijn er nog wel een paar te noemen, zoals de foreclosure-crisis in Amerika (en what about Europe?) en het voorschrijdende piramidespel rond het ‘oplossen' van het landenrisicoprobleem.
Als het gaat om het gedwongen rapporteren en toelichten van ‘onbekenden' in een financieel systeem, spreek ik graag van ‘uitroken'. Dat is precies wat een resultaatsbepaalde verantwoordingsyntaxis doet: uitroken.
Ook de NBA zou eens een droogzwemoefening kunnen doen met hoe zo'n ‘systemic' verklaring voor het Nederlandse beroep er uit zou zien. En daarmee niet alleen het eigen functioneren aan de orde stellen, maar ook de externe basisvoorwaarden voor een goed functionerend beroep - waaronder een effectieve toezichthouder. De eerste ingrediënten zijn beschikbaar via het ‘Kennis Delen'-project.
BuitensteBinnen heeft me een uitstekend en levendig platvorm gegeven om onze schuchter-moedige toezichthouder op dit essentiële punt ‘uit te roken'. En omgekeerd kon de AFM deze horzel-blogger uitroken op doel en middel van dit instrument.
Of het wat heeft uitgehaald? Een geanimeerde uitwisseling van gedachten is altijd een goed begin. BuitensteBinnen is geen partijcongres met elektronische stemapparatuur. Maar als goed oogcontact en af en toe een gulle lach gunstige voortekenen zijn, mogen we best met enige spanning het AFM jaarverslag 2010 afwachten op nieuwe ontwikkelingen.
Als de juridische afdeling van de AFM dan maar even een blokje om wil gaan bij de eindbespreking. Gelukkig is er een grote zandbak voor het statige gebouw.
Jules Muis