Opinie 01 november 2010

Rapport Barnier: lastenverlichting voor mkb voor het oprapen

De aanleiding tot de green paper van Barnier vormde het functioneren van accountants in de aanloop naar de kredietcrisis. Zijn vragen concentreren zich dan ook op de big four kantoren en de markt voor grote internationale controles. Maar ook de belangen van het mkb en de kleinere accountantskantoren worden niet vergeten. De green paper presenteert een staalkaart van mogelijke beleidsopties voor de sector waarover alle belanghebbenden hun zegje mogen doen.

Niet heel verrassend richt de green paper zich in de eerste plaats op de knelpunten van onafhankelijkheid van de accountant, kwaliteit en relevantie van de controle, concentratie in de markt voor grote internationale controles, en het daaruit voorkomende systeemrisico en moral hazard. 

Kern van de kritiek op de kwaliteit is dat accountants te formalistisch zijn in hun controle, en te weinig professioneel-kritisch in hun houding. Zo wordt benadrukt, op basis van een rapport van het Britse Lagerhuis uit mei 2009, dat accountants te veel de formele waarderingsmethoden, en te weinig de waardering van bezittingen zelf controleerden. 

Verder verwijst men naar een discussiestuk van de Britse financiële toezichthouder FSA en accountantstoezichthouder FRC van juni 2010 (mede gebaseerd op de recente inspectieonderzoeken van de FRC), waar het gebrek aan professioneel-kritische houding wordt gekritiseerd. Dat geluid herkennen we van onze eigen AFM (waar Barnier overigens met geen woord over rept). 

In het rapport van het Britse Lagerhuis wordt ook uitgebreid stil gestaan bij het verband tussen onafhankelijkheid, kwaliteit en relevantie, zonder tot een conclusie te komen. Die discussie hebben we ook op deze site gezien. 

Barnier zet de mogelijke oplossingen nog eens op een rijtje. Zijn suggestie om het opdrachtgeverschap voor oob-controles weg te halen bij de gecontroleerde onderneming, en toe te vertrouwen aan bijvoorbeeld een regelgevende instantie, spreekt mij natuurlijk zeer aan. 

Het probleem van onafhankelijkheid wordt nog eens versterkt door de marktdominantie van de big four kantoren, een toestand die als onhoudbaar wordt beschouwd, omdat zij een bedreiging vormt voor de stabiliteit van de financiële markten. 

Onder verwijzing naar onderzoek door London Economics (2006) wordt de problematiek tot deze kern teruggebracht: de afwezigheid van adequate kennis bij middelgrote ('mid tier') kantoren, de afwezigheid van voldoende stevige internationale structuren bij deze kantoren om consistente audit kwaliteit te garanderen, een reputatie-achterstand ten opzichte van de big four, en last but not least de onbeperkte aansprakelijkheid die een toetredingsbelemmering vormt tot de markt voor grote internationale controles. 

Na deze analyse komen de door Barnier voorgestelde oplossingen, afkomstig uit een uitgebreide consultatieronde in 2008, zoals: de big four kantoren opknippen, het verplicht betrekken van middelgrote kantoren in een joint audit van beursfondsen, en verplichte roulatie van kantoren, niet overtuigend over.

Opmerkelijk is dat Barnier niet als mogelijke oplossing komt met het beperken van de aansprakelijkheid van auditkantoren; waarschijnlijk omdat hierover een afzonderlijke consultatie is geweest  in 2007. De uitslag van die consultatie was niet eenduidig, zodat de EC zich heeft beperkt tot een aanbeveling (2008) aan de lidstaten om in hun eigen wetgeving maatregelen te nemen om de aansprakelijkheid tot redelijke proporties terug te brengen.

Ik heb de indruk dat er breed overeenstemming bestaat  over het feit dat toetreding van mid tier auditfirms tot de markt voor grote internationale controles niet gaat gebeuren zolang het probleem van de onbeperkte aansprakelijkheid niet is opgelost. 

De EC is zich zeer bewust van het feit dat de in het licht van de kredietcrisis voorgestelde maatregelen niet nuttig zijn voor het mkb en de kleinere accountantskantoren. Vandaar dat Barnier hieraan in zijn green paper een hoofdstuk wijdt. 

Hij stelt voor om de wettelijke controle in het mkb te vervangen door een beperkte beoordeling (limited review), eventueel uit te voeren in combinatie met een samenstelopdracht. Tegelijk vraagt hij om suggesties om de kwaliteitseisen die aan kleine accountantskantoren worden gesteld, hiermee in overeenstemming te brengen en dus te verminderen. Hier ligt een kans voor het oprapen voor een belangrijke lastenverlichting voor het mkb! 

Interessant is tenslotte het bronnenmateriaal van Barnier c.s., waarnaar in de green paper wordt verwezen. Zoals uit bovenstaande blijkt, is dit voornamelijk Brits van origine. Afgezien van een enkele verwijzing hier en daar, schitteren de andere lidstaten door afwezigheid. Bestaat daar geen relevant onderzoek of heeft de EC haar huiswerk onvoldoende grondig gedaan?

Mij dunkt dat we als beroep een uitstekende gelegenheid aangeboden krijgen om ons zegje te doen. Laten wij er gebruik van maken!