Opinie 01 oktober 2010

Transplantatie van een haarbal

Ik heb ooit de aard van de kredietcrisis getypeerd als een 'haarbal' die alleen kan worden opgelost via een onvermijdelijke keuze uit een aantal noodzakelijke kwaden. Een 'methadon-economie' .

Deze weken is Amerika weer opgeschrikt door de ontdekking dat het hele proces van foreclosure (beslaglegging) en huisuitzetting - het ontrafelen van diezelfde haarbal maar dan op individueel niveau en van binnenuit - gepaard gaat met dezelfde gemaksmentaliteit en brutaliteit die de huizen- en kredietcrisis mede heeft veroorzaakt. Er zijn grote namen van grote financiële instellingen in het geding. 

Een zo'n instelling, GMAC - dat ook nog een $ 17 miljard staatssteun ontving en die nog steeds niet heeft afbetaald - had een man voor zich werken die onder ede heeft toegegeven vijf jaar lang, blind, maandelijks zo'n tienduizend foreclosure-paketten te hebben getekend. Dat wil zeggen één per werkzame minuut- dag in dag uit, maand in maand uit, jaar in jaar uit. 

Een eenzame worstenfabriek, werkend vanuit een cubicle. En dat voor iemand die werd geacht, als laatste poortwachter voordat de uitsmijters werden ingeschakeld, om iedere ‘foreclosure' juridisch en inhoudelijk te valideren met soms tientallen of honderden documenten - er moet immers een audit trail zijn, lopend van de eerste hypotheekverstrekker naar de laatste feitelijke crediteur(en). 

Het feit dat hypotheekschulden in de jaren voor de crisis eindeloos in stukken zijn gesneden en herverpakt maakt zoiets natuurlijk tot een niet eenvoudige zaak. Het is dan ook geen wonder dat er dan snel een klimaat gaat ontstaan van valse handtekeningen en gefalsificeerde stukken. Zo ook in dit geval. 

Maar dat is, zeker gegeven de persoonlijke tragedies achter de meeste foreclosures, geen excuus voor grote banken, advocatenkantoren etc. om zomaar over deze wanbetalers heen te walsen. En zorgvuldig onderzoek en due proces frauduleusop te schorten. 

Het is duidelijk dat de ontdekking van deze mijnheer Stephan waarschijnlijk alleen maar het topje is van een ijsberg. Er zijn al andere voorbeelden gevonden die wijzen op een structurele misstand. Dus dit zal nog leiden tot een aanzienlijke chaos waarbij de wettelijkheid van vele gerechtelijke foreclosure-uitspraken (men praat over meer dan een miljoen) ten faveure van de banken - betalingsachterstand strekt niet tot aanbeveling in een gerechtelijke procedure - ter discussie wordt gesteld. 

Dit maakt duidelijk wat er gebeurt als we ons collectief laten verleiden tot een maatschappij waar juridische vorm boven inhoud de toon zet, in combinatie met economische-macht-boven-alles. En je huurlingen kunt vinden die dan ook nog het vuile werk willen doen, terwijl hun opdrachtgevers (te lang) buiten schot blijven. 

Maar het is ook het resultaat dat je kunt verwachten als de aard van een crisis een haarbal is die eerst door de keel van het financiële systeem moet. Waarna de vraag overblijft of, en hoe lang, die nog op onze collectieve maag blijft liggen. 

Want we zijn erin geslaagd hem te transplanteren naar de staatsbalans of die van de centrale banken. Buiten de markten dus. Onder een verdovende stilte van de toeschouwers. 

Dat mag in een methadon-economie? Nood breekt wet? 

Jules Muis