Rol accountants minder belangrijk dan nu wordt gesuggereerd
De Europese Commissie wil systeemkantoren opknippen, de AFM verwijt accountants dat ze niet kritisch genoeg zijn en de Tweede Kamer eist een einde aan de afvinkmentaliteit bij de accountantscontrole. Stuk voor stuk opmerkingen waar over nagedacht kan en moet worden. In tijden van crisis is het goed te kijken naar ieders rol en wat beter had gekund. Dat geldt ook voor de rol van accountants.
Hebben accountants steken laten vallen? Waarschijnlijk, maar in de huidige discussie rondom de verantwoordelijkheid van accountants, wordt de rol van de controleurs groter gemaakt dan dat hij in werkelijkheid is. De rol van de accountant is veel minder van belang dan de rol van het management, raden van commissarissen en toezichthouders. Daarbij houdt de Commissie ten onrechte geen rekening met twee fundamentele zwakten in de accountantscontroles.
In de eerste plaats is de accountantscontrole een wettelijke verplichting voor de onderneming. De onderneming krijgt de rekening, terwijl de accountantsverklaring primair waarde heeft voor de aandeelhouders en andere stakeholders. De directe noodzaak ontbreekt veelal in de ogen van het management, waardoor een voldoende kritische blik op het functioneren van de accountant ontbreekt.
Afschaffing van de verplichte accountantscontrole is nodig om verbetering door te voeren. Interne toezichthouders - de raad van commissarissen en het bestuur - moeten de accountantscontrole afdwingen op basis van hun belang bij een goede financiële verslaglegging door de organisatie. Alleen dan voelen zij zich verantwoordelijk voor de kwaliteit en diepgang van de controle. Doordat de controle geen verplichting, maar noodzaak is geworden, zullen zij afdwingen dat de accountant toegevoegde waarde levert.
In de tweede plaats is de accountant er voor om vast te stellen dat de jaarrekening klopt. Niet meer en niet minder: dat is al lastig genoeg. Kritisch kijken naar strategische risico's en hoe daarmee wordt omgegaan, kijken naar de toekomstbestendigheid van de organisatie en de effectiviteit van de governance is een taak voor het management, de raad van commissarissen en andere belanghebbenden zelf. Niet van de accountant.
Een fundamentele verandering van de accountantscontrole vraagt om het aanscherpen van corporate governance-codes. Met minder vrijblijvende regels en ingrijpende consequenties voor het management en toezichthouders in het geval dat zij hun verantwoordelijkheid niet voldoende nemen.
Het is goed dat na deze crisis, net als bij de vorige crisis (en de volgende?), er ook kritisch wordt gekeken naar de werkwijze en rol van de accountant, maar hiermee wordt de kern van het probleem niet aangepakt.