Opinie 14 oktober 2010

Nieuwe Amerikaanse hypotheekpaniek: ook in Nederland?

Nog niet zo lang geleden heb ik u bijgepraat over de nieuwe paniekgolf in de VS over de inhoudelijke en juridische aspecten van het ontrafelen van de ‘haarbal', ook wel bekend als de kredietcrisis. Googlet u foreclosure (beslaglegging) en u krijgt een idee.

We hadden het aan kunnen zien komen, want de voorschokken waren al jaren aanwezig door diverse gerechtelijke uitspraken in de VS die ten voordele van hypotheekhouders uitvielen en hen het recht toekende te weten wie nu eigenlijk hun crediteur was - ook al was hun schuld duizend keer herverpakt en doorverkocht. 

Dit tumult zal niet bij onze grenzen tot staan komen. Uiteindelijk werken deze onzekerheden - het gaat nu om zo'n twee en een half miljoen foreclosures en nog eens  twee miljoen hypotheken met betalingsachterstand van meer dan drie maanden - door op de waarden van de 'bovenliggende' leningen, dus ook in onze beleggingsportefeuilles. Om nog niet te spreken van de grote onzekerheid bij de kopers ten aanzien van de juridische perfectie van de titel die ze denken te hebben op het nieuwe huis. 

Maar de vraag van deze juridisch weinig onderlegde accountant is of het daar bij stopt. Op 24 december 2004 rapporteerde fiscaal blogger Aertjan Grotenhuis over mijn speech op Accountantsdag 2004 het volgende: 

'Het ritselt de laatste tijd van de financiële bedenksels die veel mist en weinig nut opleveren. Van die constructies waarbij wisselende partijen bepaalde rechten hebben op een ondoorzichtig deel van de winst van ontraceerbare transacties met geldsommen die op papier de wereld over schuiven..."Dat zal ons nog zwaar opbreken'', hield Muis zijn vakgenoten voor. Hun (‘de accountants', JWM) onmacht om ingewikkelde financiële constructies te ontrafelen ziet hij zelfs als een grote bedreiging voor de financiële stabiliteit in de wereld.'

En Grotenhuis vervolgt, heel interessant, met: 

'Ondoorzichtig financieel geschuif zien we zelfs al bij de huis- tuin en keukenhypotheek. Maandelijks betalen huiseigenaren keurig rente op de vertrouwde rekening van hun hypotheekbank. Maar van één op de tien huiseigenaren komt die betaling niet bij de bank terecht, maar bij een belegger die de hypotheekvordering van de bank heeft overgenomen. Sinds 1 oktober van dit jaar biedt de wet de mogelijkheid een hypotheeklening over te dragen zonder dat de huiseigenaar daar iets van te weten komt. Nederlandse hypotheken zijn al voor 50 miljard euro gesecuritiseerd. Dat wil zeggen dat de hypotheekbank de één op één afgesloten leningen heeft omgezet in anonieme, makkelijk verhandelbare effecten. Een langlopende kasstroom wordt zo ingeruild voor onmiddellijk contant geld.'

Vijftig miljard euro! Een op tien! Dat was 2004. Ik weet niet wie ons kan bijpraten over wat de situatie anno 2010 is. Maar nog interessanter is de vraag of de Amerikaanse paniek kan overslaan naar de Nederlandse situatie, die - zoveel weet ik nog wel - juridisch heel anders ligt dan in de VS. 

De euforie van het eigen gelijk - 'bij ons is alles beter geregeld' - heeft Nederland in de aanloop naar deze crisis ook geen dienst bewezen. En ik zie niet hoe wij makkelijker door die haarbaal zouden kunnen snijden dan de Amerikanen. 

Ziet u deze opmerkingen van mij dus als een uitnodiging tot verheldering. En als een uitnodiging aan het accountantsberoep om nog eens goed te bekijken - gegeven alle voortekenen dat dit een reëel probleem zou kunnen worden - of we hier misschien weer een stukje maatschappelijke signaalfunctie door onze vingers hebben laten glippen. 

Jules Muis