Opinie 20 januari 2010

Hoorzitting commissie De Wit: 'Accountants hebben zoveel potentie het beter te doen'

De Tijdelijke Commissie Onderzoek Financieel Stelsel - kortweg de Commissie-De Wit - hoorde woensdag een tweetal accountants: Jules Muis en Dick Korf. Een korte reflectie zonder de pretentie te hebben volledig te zijn.

Over Muis kan ik kort zijn: wij kennen zijn stukken en hij heeft in dezelfde lijn tegenover de commissie verhaald. in heldere taal, met mooie metaforen ('de samenleving loopt op methadon en moet ontwennen', de accountant is met het gebruik van de accountantsverklaring 'een beetje dom' en ook sprak hij over 'de wortel-kanaalbehandeling'), plussen en minnen.

En bovenal duidelijke conclusies. Bijvoorbeeld over de accountantsverklaring en de waarde daarvan. Of over de rol en geloofwaardigheid van DNB-president Nout Wellink.

Maar bovenal - en dat is voor mij de kern - dat 'accountants zoveel potentie hebben om het beter te doen'. Ik zie dat bovenal als een compliment aan het accountantsberoep en ik weet zeker dat Jules Muis dat ook zo heeft bedoeld.

Ik laat hem nu rusten, want van de mening van Dick Korf weten we veel minder.

Openbaar accountant Dick Korf, partner bij KPMG en sectorvoorzitter Banken bij het NIVRA, had het qua vragen lastiger. Reeds bij de eerste vraag zat hij in de typische accountantshouding in dit soort situaties: defensief. Ging direct zijn geheimhoudingsverplichting uitleggen. Zonder dat er nog maar een vraag was gesteld waarbij de geheimhouding een rol speelde. Hij ging ook direct uitleggen wat taak en rol van de accountant is en (vooral) ook wat hij niet doet en hoeft. Tijdens het verhoor trad hij een aantal maal als docent op.

Met betrekking tot het toetsen van de interne controle wees Korf erop dat de accountant dan wel een duidelijk normenkader dient te hebben en ook ruimte om daar in het openbaar over te rapporteren. Fijntjes wees hij op het feit dat op dit punt in de Verenigde Staten de Sarbanes-Oxley Act de nodige regels zijn opgenomen. En, zo voegde hij eraan toe, die hebben de huidige crisis niet voorkomen.

Korf deed het beter dan KPMG-collega Kruithof een aantal jaren eerder voor de Parlementaire Enquêtecommissie Bouwnijverheid. Had zich goed voorbereid. Wist welke statements hij ging maken: 'De meeste wijsheid heb je achteraf', 'De klem van de geheimhouding', de vergelijking van risicomanagement met het 'remsysteem bij een auto', uiteraard het NIVRA-stokpaardje 'Kennis Delen' en het begrip 'bijvangst'.

Met dat laatste doelt hij op hetgeen de accountant tijdens zijn controle ziet en waar hij in het kader van de controle niet direct iets mee doet. Maar hij voegde eraan toe dat indien accountants wel over de bijvangst zouden hebben gerapporteerd het nog maar de vraag is of dat in het kader van de crisis iets zou hebben uitgemaakt.

Grappig is overigens dat de accountant in het rapport van de Parlementaire Enquêtecommissie Bouwnijverheid zelf nog als 'bijvangst' werd geduid. Toendertijd werd vanuit het beroep kribbig op die karikatuur gereageerd.

Maar dat Korf het beter deed wil niet zeggen dat het mij altijd kon bekoren. Bijvoorbeeld niet toen het ging over de informatie die de accountant naar buiten kan brengen. Daar is de taak van de accountant - ik zeg het in mijn woorden - volgens Korf beperkt. De accountant spreekt volgens Korf eerst en vooral met de onderneming en de toezichthouder en niet in het openbaar. De accountant is geen (ver)klikker.

Wellicht kunnen Jules Muis en hij nog eens een publiek debat voeren over de waarde van de toelichtende paragraaf en accountantsverklaringen in het algemeen. Bij het zoeken naar verbeteringen voor de toekomst gaat het er volgens mij juist om dat de accountant meer openheid naar buiten geeft.

Uiteraard kwam het recente AFM-onderzoek aan de orde. Hij werd doorgezaagd over de 'relevante tekortkomingen'. En dat er 'externe accountants' zijn uitgeschreven. Gegeven zijn antwoorden kennelijk niet bij KPMG (liet hij daarmee overigens zijn geheimhoudingsverplichting niet even vallen?), want Korf was er verder niets over bekend. Blijven er nog drie accountantsorganisaties over...

Hij sprak in dit kader ook over rapportcijfers. Wellicht heeft hij mijn eerdere blog gelezen en was dit 'een steekje onder water' in mijn richting; over Jules Muis en de befaamde DNB-brief uit 1995 had hij ook zo'n steekje onder water toen hij fijntjes (of was het vilein?) opmerkte dat die toentertijd NIVRA-voorzitter was (hetgeen onjuist is overigens, Muis was voorzitter in 1991).

Volgens Korf hebben accountants - gegeven het AFM-rapport - weliswaar geen 10 gescoord, maar ook geen onvoldoende. Het is jammer dat de Commissie hier niet op is doorgegaan. Het AFM-rapport leest wel degelijk - en zo is het publiekelijk ook ontvangen - als een rapport met een onvoldoende. De vraag is dus - om met Berry Wammes te spreken (zie reactie onder deze blog) - wat weet Korf wat wij niet weten?

Nadrukkelijk werd ook gesproken over het overleg tussen accountants en DNB als toezichthouder. Korf wil graag informatie met DNB uitwisselen, maar wil dan nadrukkelijk ook informatie vanuit DNB krijgen. Voor wat hoort wat. Bovendien zou de informatie-uitwisseling vanuit DNB een stuk beter kunnen. En andersom? Hoe denkt DNB hierover?

Tijdens het verhoor blikte ik even op het live-verslag bij RTL-Z. Duidelijk is dat Korf de verslaggever minder kon bekoren dan zijn voorganger: "Een uurtje onderweg en we kunnen denk ik wel concluderen dat het zelfreinigend vermogen van meneer Korf wel kleiner is dan dat van meneer Muis. Zou dat komen doordat meneer Muis niet meer actief is en meneer Korf nog altijd nog altijd zijn boterhammetjes belegt met door KPMG betaalde Pindakaas?".

Het citaat laat zien dat de manier van communiceren van accountants zoals Korf nog niet overtuigend genoeg is. De formeel-juridische en defensieve houding van het beroep draagt met andere woorden bij aan de communicatiekloof. Die is er niet alleen omdat het maatschappelijk verkeer het beroep niet begrijpt. Die is er omdat accountants onvoldoende meegroeien met de maatschappelijke behoefte en vraag aan de accountant.

Aan het einde werd nog even teruggekomen op het AFM-rapport: waarom heeft het zo lang geduurd voordat het rapport uitkwam? Korf gaf als antwoord dat het de eerste keer was voor de AFM, prioriteitstelling, zorgvuldigheid en hoor en wederhoor. Hij gaf als advies het ook aan de AFM te vragen. Ben benieuwd of de Commissie dat nog gaat doen.

Ik ben benieuwd hoe de lezers de beide ‘openbare gesprekken' met onze accountants hebben ervaren. Kortom: reageer en reflecteer!