Hervorming van financiële stelsel à la Maggelaans
Trouwe bezoekers van deze blog hebben zich, getuige het lage aantal reacties, kennelijk neergelegd bij mijn dwangneurose in het preken van het belang van geschreven (systemic) assurance statements als verantwoordings- en informatie-instrument.
Ik schaam er me er ook niet meer voor. Ik heb op microniveau in de jaren zestig de 'letter of representation' nuttig geïntroduceerd gezien, met alle golven en weerstand die dat toen veroorzaakte. En ondanks alle voor- en nadelen, inclusief leugens, halve waarheden en ontkenningen die ook het instrument ook vergezelden.
Hetzelfde geldt voor de door SOx geïnspireerde 'in control'-verklaringen, die in het kielzog van de kredietcrisis ook werden ontmaskerd als dure lege hulzen.
De accountantsverklaring, vooral de goedkeurende, is ook zo'n 'assurance statement' dat door dezelfde kredietcrisis werd onthuld als een non valeur voor wat betreft de signaalfunctie op essentialia.
Maar de kernvraag is niet of deze controle- en verantwoordingsinstrumenten aan de redelijke verwachting voldoen, maar wat per saldo de (nog hogere) prijs zou zijn als we ze niet zouden hanteren. Daarbij de prijs incalculerend die wordt betaald door de valse zekerheid die ze - bij inhoudelijk disfunctioneel gebruik - óók scheppen.
Ik ken geen wetenschappelijk onderzoek op dit punt, maar durf te stellen - zie ook mijn discussie met de gewaardeerde vaste discussant R. van Rie - dat geschreven assurance statements per saldo een nuttige rol spelen in het uitroken van belangrijke informatie en het dwingen tot verantwoording.
De existentiële mat wegtrekken vanonder de interne en externe toeleveranciers van geloofwaardigheid kan bij gebleken structureel disfunctioneren altijd nog - zie vooral ook het debat rond de credit rating agencies. Maar bovenstaande nulhypothese blijft bij dit alles een nuttige insteek.
Ik kreeg gedurende de feestdagen een prachtige, vijf eeuwen oude illustratie van deze gedachten toen ik met rode oortjes het verhaal las van Ferdinand Magellaans unieke ontdekkingreis aan het begin van de zestiende eeuw, verwoord door het intrigerende verslag door Laurence Bergreen in 'Over the Edge of the World' (2004).
Bergreen geeft de unieke tekst van een brief uit 1520 van deze vlootaanvoerder. Geplaagd door muiterijen en sabotage door zijn eigen officieren, terwijl zijn vloot (of wat er van over was) nog zwerft in wat we nu kennen als de Straat van Magellaan maar waarvan hij toen nog geen idee had of het een doorgang was, dwingt Magellaan zijn eigen kapiteins schriftelijk verantwoording te nemen voor de situatie en voor de levensbelangrijke keuzes die moeten worden gemaakt. Dit door ze - naar we mogen aannemen met bevroren vingers - een brief te laten schrijven. En langs die weg hun visie ‘uit te roken'.
Hier de prachtige, en leerzame, tekst:
"I, Ferdinand Magellan, Knight of the Order of Santiago, and Captain General of this Armada which His Majesty sends to the discovery of the Isles of the Spices, etc., hereby inform you, Duarte Barbosa, captain of Victoria, and its pilots and boatswains, that I am aware of your deeming it a very grievous thing that I shall be determined to continue onwards, because you think that time is short to accomplish our journey.
And since I am a man who never despised the advise and opinions of others, on the contrary, all of my decisions are taken jointly with everyone and notified to one and all, without my offending anyone; and because of what happened in San Julian with the death of Luis de Mendoza and Gaspar de Quesada, and the banishment of Luis de Cartagena and Pero Sanchez de la Reina, priest, you out of fear refrain from telling me and advising me on everything you believe to be useful to His Majesty and the Armada's well being, but if you do not tell me so, you are going against the service of the Emperor's King, our lord, and against the oath and homage you took with me; therefore I ask you on behalf of said lord, and I myself beg you and order you to write down your opinions, each one individually, stating the reasons why we should continue onwards or else turn back, and all this showing no respect for anything that may prevent you from telling the truth... Being aware of those reasons and opinions, I will then say mine and my willingness to conclude what should be done.
Written (...) the 21st of November, Thursday, at fifty three degrees, of 1520....
Captain General Ferdinand Magellan"
Ik wilde deze brief toch even delen, en daarmee nuttig vermenigvuldigen, als een vroege manifestatie van de vermeende kracht van het geschreven woord wanneer het er echt om draait.
Een residu van de Maggelaan-expeditie bereikte de thuishaven, mission accomplished maar uitgedund tot het bot. Magellaan zelf werd halverwege, in de Filippijnen, vermoord.
Wat ons in deze dagen van jaarverslagenproductie gerust ook even aan het denken mag zetten. Ook over de kracht en de kwetsbaarheid van het geschreven woord.