Opinie 04 januari 2010

Durven accountants(hoogleraren) hun mening niet te geven?

Bij herhaling worden ze uitgedaagd om hun mening te geven in het maatschappelijk debat, maar ze reageren er niet op: accountants. En met name ook: hoogleraren accountancy.

De discussie laaide onlangs weer op, naar aanleiding van een opiniebijdrage van Jan Weezenberg over off balance-constructies. Weezenberg spreekt daarin van de "trieste rol van accountants". Arie W. Schmidt reageert daarop met de vraag of het feit dat de huidige hoogleraren "veelal partner zijn bij de big four" geen rol zou spelen in "het niet uitdiscussiëren van reeds vele jaren lopende conflicten en met het oog op claims en dergelijke (belangenverstrengeling)". 

De reactie van Weezenberg is dat niemand twee heren kan dienen: "Daarom zal er van de kant van accountants weinig of geen verzet komen tegen de regels die het manco van de verslaggeving veroorzaken." 

Eerder al pleitte Marcel Pheijffer in zijn weblog voor onafhankelijke hoogleraren en schreef Tom Nierop in zijn column 'Waarom geen accountant?': "Waarom is er nooit een accountant opgestaan die hiervoor [voor het aan banden leggen van off balance constructies - MH] heeft gepleit? (...) Is het de angst om klanten in de financiële sector voor het hoofd te stoten? Omzet te verliezen? Ik hoop het niet".  

En dat is het wat mij betreft ook niet.  Ik ben zo'n hoogleraar die ‘twee heren dient': partner bij Ernst & Young en wetenschapper aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ik heb mij echter nooit belemmerd gevoeld om mijn mening te geven over manco's in de regelgeving, en ik heb dat ook bij herhaling gedaan. 

Enkele voorbeelden: 

• In het MAB heb ik in 2002 stelling genomen tegen het afboeken van goodwill van het eigen vermogen, een populair stelsel bij veel cliënten.
• In het blad EYtem van februari 2002 schreef Kees Storm, toen bestuursvoorzitter van Aegon (één van de belangrijkste cliënten van Ernst & Young) een artikel waarin hij een tegenstander bleek van fair value accounting. In hetzelfde nummer nam ik een tegengesteld standpunt in.
• In het Financieele Dagblad (FD) schreef ik in 2003 een artikel over het niet vormen van voorzieningen als appeltje voor de dorst, ook al vonden veel cliënten dit een goede invulling van het voorzichtigheidsbeginsel.
• Nog onlangs, in 2009, bekritiseerde ik samen met collega Gerard van Santen in het FD de goodwill-impairment-methodologie van IFRS, ook al hebben veel cliënten juist een voorkeur voor het niet afschrijven op goodwill.

Het gaat mij om een zo hoog mogelijke kwaliteit van financiële verslaggeving. Daarbij is sprake van een persoonlijke visie en uiteraard kunnen anderen het daarmee oneens zijn. 

Vanuit Ernst & Young is mij nooit te verstaan gegeven dat ik mijn mening beter voor me kan houden. Integendeel, ik voel eerder aanmoediging dan ontmoediging. 

Mijn mening is nooit tot stand gekomen op verzoek van cliënten of afgeremd vanwege cliënten. En ik heb ook niet de indruk dat mijn collega-hoogleraren en andere schrijvende accountants een spreekbuis van cliënten zijn. 

Uiteraard voel ik zekere beperkingen: ik vind dat ik niet kan schrijven over zaken die Ernst & Young zelf betreffen of over individuele ondernemingen. In die zin ben ik niet onafhankelijk. 

En misschien is wel niemand dat. Ook 'onafhankelijke' wetenschappers hebben hun maatschappelijke bindingen via adviesopdrachten, deskundigencommissies en commissariaten. 

Nu terug naar de beginvraag: Waarom reageren de accountants(hoogleraren) dan niet op de discussie over off balance-constructies? 

De verklaring ligt eerder in zoiets alledaags als gebrek aan tijd, prioriteit, of specifieke belangstelling voor het vraagstuk. Maar angst voor het debat? Nee, dat is wat mij betreft niet de verklaring. 

Wat ik dan vind van off balance-verslaggeving? Ik heb er nu, gestimuleerd door Tom Nierop ("laat dan eens wat van je horen"), prioriteit aan gegeven om dat aan het papier toe te vertrouwen. Zie daarvoor mijn volgende bijdrage, zeer binnenkort op deze site. 

Martin Hoogendoorn