Opinie 23 september 2009

Onderwijs over ethiek: nuttig gefriemel in de marge

‘Caritas in Veritate'. Ik moest - ondanks in mijn schooltijd zes jaar lang Gregoriaans te hebben gezongen - toch eerst even de vertaling opzoeken van de titel van deze wat onderbelichte laatste pauselijke encycliek, over (mede) de kredietcrisis, de mores en het maffe van haar hoofdrolspelers, en het lot van hun slachtoffers. Een in wezen sociaalethisch manifest dat deze zomer - wat ongelukkig getimed in de publicitaire schaduw van Michael Jacksons overlijden - is uitgebracht.

Het is nu ook in het Nederlands beschikbaar, onder de innemende titel 'Liefde in Waarheid'. Met duurzaamheid als de duurzame rode draad. Het gaat hier om het hart van onze broodwinning, dus welke accountant kan daar op tegen zijn? 

Het zal niet verbazen dat de pauselijke aan- en vermaningen - als je je tenminste eerst een weg wilt banen door een spaghetti aan conventionele RK kerkelijke leer en dogma's, alias pauselijke bonussen - aardig sporen met de aardsere analyses (van politiek links tot rechts) over de uitspattingen die voerden tot de misère die we nu kennen onder de titel 'kredietcrisis'. 

De encycliek zet weer aan tot denken over wat een ethisch reveil - oproepen daartoe zijn ook te horen op deze website - in werkelijkheid nu echt te bieden heeft. En wat er van overblijft als we de volgende economische ideologie verwelkomen. Een ideologie die het kompas reset op nieuwe kritische succesfactoren voor onze carrière en inkomsten, en op de prijs die de dwarsliggers onder ons moeten betalen. Wanneer ethiek weer gaat concurreren met manna. 

Neen, ik vind onderwijs, gesprek en grote conferenties over ethiek best, maar het maximaal te verwachten effect is nuttig gefriemel in de marge. Het verhoogt het bewustzijnsniveau en versterkt daarmee de verantwoordelijkheid. Maar het kan ons ook in slaap sussen met de gevaarlijke gedachte dat daar waar over ethiek wordt gesproken, het ook wordt beoefend. 

Ik geloof er niets van dat onderwijs in ethiek ons van eenzelfde collectieve stommiteit als een kredietcrisis kan of zal afhouden. Dat kunnen we alleen zelf bepalen, door de keuzes die we persoonlijk iedere dag weer maken, voor onszelf en anderen. 

Met geen enkele garantie als dat vijftig jaar goed is gegaan, we in jaar 51 niet eens een afschuwelijk verkeerde beslissing kunnen nemen. Of, veel waarschijnlijker, sluipendenderwijs hoognodige beslissingen zullen uit- of afstellen, al dan niet met open oren en ogen.'Carpe Diem' in actie, om even de laatste restjes van mijn kennis van Latijn te spuien. 

'Caritas in Veritate' is, waar het zich rechtstreeks richt op de menselijke grondoorzaken van de kredietcrisis, een waardig-wollig, zij het wat verlaat en herhaald verhaal. Gelukkig is het aardige dat het niets doet om ons het leven in de aanloop naar een volgende crisis echt makkelijker te maken. Stel je toch zo'n leven voor waar we het allemaal voor elkaar hebben.