Een empathisch beroep
Vorige week publiceerde de Wall Street Journal een interessant artikel over het vermogen van chimpansees om instinctief de gemoedstoestand aan en mee te voelen van hun soortgenoten. Geen apekool.
Empathie is een instinctieve menselijke eigenschap, die echter niet bij iedereen zichtbaar aanwezig is. Ons eigen beroep is er, ondanks dat we ons brood, hart en ziel aan de communicatie-industrie hebben verpand, ook niet erg sterk in.
Denk - in het klein - eens aan enkele incidenten in de afgelopen maanden: bestuursvoorzitters die bij hun cliënt intrekken, het afschaffen van de publicatie van een eigen jaarverslag, to name a few. En denk - in het groot - aan de toondoofheid op het punt van de accountantsverklaring, getuige het gestaag degraderen van dit 'instrument waarmee de functie werkt' tot standaard witbrood.
In dezelfde week uitte Marcel Pheijffer op deze site zijn diepe teleurstelling over de praktische invulling door de accountantskantoren van hun eigen (verplichte) transparantieverslagen. Hij onderschrijft het IOSCO-oordeel over deze verslagen als een - om het even in mijn eigen woorden te stellen - tot pr-instrument verworden hoogstandje in de categorie 'optische effecten'.
En eveneens vorige week kwam ik de Huffington Post een nuttig en bijpassend citaat tegen van de vermaarde pionier-persmagnaat William Randolph Hearst: "News is something somebody doesn't want printed; all else is advertising."
Neen, empathie is niet het woord dat als eerste naar boven komt als we zoeken naar de antennes van de openbare accountantsfunctie die mede haar ratio vindt in het aanvoelen van de informatieve rechten en noden van haar anonieme, ongeorganiseerde, kwetsbare en sterk van die functie afhankelijke primaire afnemers. Zo moet ik het eerste publieke excuus van het beroep voor het onderpresteren in de aanloop tot de kredietcrisis nog horen.
Dat komt niet alleen omdat we ons achter de regels (kunnen) verschuilen wanneer ons dat beter uitkomt, maar ook omdat het openbare beroep aan de top een vorstelijk betaalde, in zichzelf gekeerde industrie is geworden die - met eigen voorrangsregels - dienstbaar is aan een beperkt verkeer, eerder dan de veronderstelde zorginstelling voor algemeen nut.
Een industrie die uitstekend heeft geleerd om handig te surfen tussen de golven van de inkomensinstandhoudingsdoelstellingen van de top en de noden van het maatschappelijk verkeer, en heeft geleerd om 'vorm boven inhoud'-slaloms uit te voeren wanneer die golven te hoog worden. En die - heel menselijk en begrijpelijk - de wensen van haar directe betaalmeesters beter aanvoelt dan die van de anonieme gebruikers op afstand.
Zo empathisch zijn we dus weer wel. De parallellen met de bankwereld liggen voor het grijpen.
Pheijffers bezwaren kunnen, als de wil er is, in een handomdraai worden opgelost: bouw het overwegend inspanninggerichte transparantieverslag om tot ook een resultaatsgedreven brandname quality assurance statement. Ook in het eigenbelang van accountantskantoren.
Maar om goed in hun vel zittende surfers structureel om te scholen tot (ook) makers van golven wanneer de situatie dat vereist, is moeilijker. Dat eist maatschappijbrede empathie, inlevingsvermogen, professioneel leiderschap en zelfvertrouwen.
Toch kan het best. De maatschappelijke bijdrage van het beroep als verlicht werkgever annex uitstekend opleidinginstituut is al een mooie vliegende start. Maar de erkenning van de eigen potentie als lichttoren voor het tijdig onderkennen van systeemrisico's, of als beroep dat openlijk laat zien ook wel eens tegen uitzonderingen aan te lopen, laat in de uitwerking nog fnuikend op zich wachten.
En dat kost geloofwaardigheid, ook wanneer het gaat om uitleg van de onderhuidse bijdrage die het accountantsberoep wel degelijk levert, dagelijks, in preventieve zin.
Ik heb het beroep nog niet gehoord - vanuit een bottom up accountantsperspectief - over de monetaire wisseltruc waarmee we de huidige kredietcrisis proberen 'op te lossen'. Toch is het prachtige gelegenheid om de verschillende accountancyberoepsgroepen nog eens om de tafel te brengen. De bal ligt voor de goal.
Als dat op korte termijn onverhoopt risico's voor het bedrijfsinkomen met zich meebrengt, laat dan voor de lange termijn een aloude wijsheid een troost zijn: dat je maar één paar schoenen tegelijk aan kunt.
Jules Muis