Opinie 29 september 2009

Beknotten compliance-functie zet bijl aan wortel van onderneming

Inmiddels is het een jaar geleden dat de Amerikaanse bank Lehman Brothers failliet ging en met dit faillissement de hele financiële wereld in het kielzog meenam. Enkele Nederlandse banken werden door de belastingbetaler gered van de ondergang en verblijven, naar het zich laat aanzien, nog wel enige tijd op de intensive care afdeling.

De praktijk laat zien dat veel budgetten binnen ondernemingen worden teruggeschroefd of, in het meest drastische geval, helemaal worden geschrapt. Dat treft ook de compliance-functie.  In twee concrete gevallen is mij gebleken dat noodzakelijke investeringen op dit terrein niet worden gedaan met een beroep op kostenbesparing. Hoewel de ondernemingsleiding de waarde van deze functie erkent en inziet dat de desbetreffende issues zich niet oplossen door het verloop van de tijd, stonden kostenbesparingen de noodzakelijke investering uiteindelijk toch in de weg.

Ik denk terug aan een presentatie van Joanne Kellermann, directeur van De Nederlandsche Bank, tijdens het symposium Compliance, nieuwe of vernieuwde discipline aan de Vrije Universiteit in Amsterdam op 9 maart 2009. Kellermann benadrukte het grote belang van compliance voor de financiële sector en hield een pleidooi om niet op deze kosten te besparen. Vrij vertaald: een goede compliance moet worden gezien als één van de fundamenten van ‘goed bestuur' of corporate governance.

De zorg voor een goede naleving van wet- en regelgeving, maar ook van ethische beginselen, is een belangrijk aspect van 'duurzaam ondernemen'. Dit reikt verder dan zorg voor de 'groene omgeving' en omvat ook de manier waarop een onderneming zich gedraagt in juridische en ethische zin. Daarmee zijn compliance en duurzaamheid nauw aan elkaar verbonden.

Vermindering van aandacht (en dus ook budget) voor compliance, betekent dat wordt getornd aan de fundamenten van het bestaan van de onderneming. Dit geldt zowel binnen als buiten de financiële sector.

Compliance is van existentieel belang voor een onderneming. Maar mocht dit cruciale argument bedrijfsbestuurders toch nog niet overtuigen om deze functie te blijven ondersteunen, ook in barre economische tijden, dan is het verstandig om eens goed te luisteren naar toezichthouders en handhavers.

Tijdens een Amerikaans symposium van het Compliance & Ethics Institute van 13-16 september 2009 spraken enkele vooraanstaande juristen bij het thema Compliance Tips From People Who Know over de gevolgen van non-compliance voor bedrijven en individuen. Hun relaas laat niets te raden over. De overheid zal bij niet-naleving van wet- en regelgeving hard ingrijpen, zowel jegens de onderneming als jegens individuen.

Dit geldt niet alleen in de Verenigde Staten. We hoeven maar de persberichten te volgen over maatregelen die Nederlandse toezichthouders opleggen aan bedrijven om te kunnen concluderen dat ook hier van verscherpt toezicht sprake is. Ook in Nederland worden boetes opgelegd en worden van tijd tot tijd ondernemers juridisch vervolgd wegens non-compliant gedrag.

Toch horen die laatste argumenten niet van doorslaggevend belang te zijn. Compliance moet niet worden opgezet vanuit een verdedigingsperspectief. Als de investering in compliance niet voortkomt uit de overtuiging dat het bijdraagt aan een florerend bestaan en voortbestaan van de onderneming op lange termijn, dan is die investering nutteloos. Investeren uit vrees voor toezichthouders en handhavers is niet productief en een onjuist motief.

Beknotten van de compliancefunctie is de bijl zetten aan de wortels van de onderneming.