Een SMO-studie, vier jaar later
'Zekerheden in de Toekomst - metamorfose van de accountant'. Onder die titel publiceerde de Stichting Maatschappij en Onderneming (SMO) in maart 2005 een studie over de ontwikkeling, praktijk en drie mogelijke toekomstscenario's van het accountantsberoep.
De studie werd uitgevoerd tegen de achtergrond van de naweeën, uitdagingen en kansen van een beroep dat zwaar was aangeslagen na Enron en de dotcom-crisis. Een crisis die we, tegen de achtergrond van de huidige monstergolven, alweer bijna vergeten zijn.
Ik heb het nog eens doorgebladerd. Mijn eerste conclusie is dat we, voor dat we weer met zo'n studie beginnen tegen de tumultueuze achtergrond van vandaag, eerst eens deze publicatie ter hand moeten nemen en kijken wat we er nu echt mee hebben gedaan. En of we er nog iets van kunnen leren, vier jaar na dato.
Ik pik wat krenten uit de rijke pap.
- Het eerste wat me opvalt is dat het cliché 'voorspellen is moeilijk, vooral waar het de toekomst aangaat' toch wel zeer vooruitziend is. Geen spoor van wantrouwen in de deskundigheid van noch accountants, noch bankiers. Wel wordt de vertrouwensvraag zelf herhaald en nuttig aan de orde gesteld.
- De vraag van accountancyhoogleraar Bak (pagina 30) "hebben accountants nog wel 'rechte ruggen' of gaan ze alleen maar voor 'rooie ruggen'?", wordt even pregnant gesteld als onbeantwoord gelaten. Misschien is het zicht anno 2009 wat duidelijker.
- Roger Dassen wordt (pagina 50) als volgt geciteerd: "De accountant toetst of de continuïteit is gewaarborgd voor een jaar". Dat doet pijn. Toen niet, maar nu wel. De meningen van geïnterviewden liepen overigens op dit punt niet veel uiteen. Toch lijk het me, in de kielzog van de ervaringen met de kredietcrisis, dat ook die opvatting een snelkookpanmetamorfose heeft ondergaan. Onder druk wordt alles vloeibaar.
- Op pagina 66 wordt een beetje vooruitgelopen op de nu actuele discussie over het accountantsberoep als systemic observer, in de vorm van de stelling: 'accountancy moet het maatschappelijk bestel verdedigen'. Wel, wel.
- Op pagina 86 wordt 'het bankwezen als metafoor' voor het accountantsberoep aangehaald: vertrouwen, maatschappelijke onmisbaarheid, Chinese walls, corporate governance. Toe maar. 'Solvabiliteit' wordt niet genoemd. Van zulke vrienden moet je het hebben? We hebben inmiddels wel wat geleerd. Hoop ik.
Kortom, voor we de toekomst weer opnieuw gaan uitvinden lijkt het me aan te bevelen deze meest recente SMO toekomstbeschouwingen eerst eens ter hand te nemen. En ons af te vragen waarom voorspellen alsmaar zo moeilijk blijft. Vooral omdat de wortels van de huidige crisis toen al zichtbaar aanwezig waren.
Een ding is zeker: de metamorfose van de accountant gaat door, met of zonder onze toestemming. De vraag is of de accountant dat proces zelf in de hand houdt, of dat het al te veel uit de klauwen is gelopen en genomen.