NIVRA 23 juli 2009

Gouden kans accountantsberoep

Aan de vooravond van het parlementair onderzoek naar de kredietcrisis oefent AFM-voorzitter Hans Hoogervorst stevige kritiek uit op accountants.

Hadden ze zich bij de controle van financiële instellingen niet meer moeten concentreren op het grote geheel in plaats van op technische details? En hadden ze niet beter moeten communiceren met toezichthouders als De Nederlandsche Bank? Hoogervorst stelt dat het accountantsberoep juist nu een gouden kans heeft om het vertrouwen te herstellen dat sinds de boekhoudaffaires verloren is gegaan.

Achteraf zeggen dat het anders had gemoeten is altijd gemakkelijk. Hoogervorst gedraagt zich in dat opzicht meer als politicus dan als analyticus. Het is daarom beter om vooruit te kijken: wat kunnen we leren van de fouten van het verleden en welke maatregelen moeten we nemen om ze in de toekomst te voorkomen?

Inherent aan controle van de jaarrekening is dat de accountant zich beperkt tot de onderneming in kwestie. Individuele accountants kun je dan ook niet kwalijk nemen dat ze de systeemcrisis niet zagen aankomen. Bovendien zijn accountants getraind in discretie. Geheimhouding en Chinese muren behoren tot de basisingrediënten van het beroep. Het is dan ook niet vreemd dat accountants - op een enkele uitzondering na - niet hebben gewaarschuwd voor de risico's van een systeemcrisis. Ze hadden er eenvoudigweg geen zicht op. Zicht op het systeem was voorbehouden aan toezichthouders die de normen voor de solvabiliteit van de financiële instellingen bepalen en controleren, en in staat zijn ondernemingsspecifieke informatie te aggregeren.

Desalniettemin kunnen bij de effectiviteit van de huidige systematiek vragen worden gesteld. Hoogervorst heeft een punt als hij stelt dat de communicatie tussen accountants en toezichthouders beter kan. Eerder heeft het NIVRA geconstateerd dat het zogenaamde tripartiete overleg tussen toezichthouder, bank en accountant onvoldoende functioneert. Het overleg moet vaker plaatsvinden, minder formeel zijn en meer interactief. Ook dient dit tripartiete overleg niet alleen beperkt te blijven tot de banken maar ook gestalte te krijgen bij andere financiële instellingen zoals pensioenfondsen en verzekeraars. Het overleg moet ten slotte beter aansluiten bij de actuele thema's binnen de desbetreffende sector.

Om de per definitie begrensde blik van de individuele accountant te doorbreken is het NIVRA dit jaar gestart met een project om de collectieve kennis binnen het accountantsberoep beter te benutten. Het project 'Kennis Delen' beoogt de latente risico's per bedrijfstak te inventariseren, en uiteindelijk te signaleren bij brancheverantwoordelijken, toezichthouders of wetgever. In dit project wordt niet alleen de expertise van de contolerende accountant betrokken, maar ook van accountants die op vele plaatsen in het bedrijfsleven actief zijn.

In november zal het NIVRA met de eerste resultaten naar buiten treden.

Het systeem zal zich nog moeten bewijzen. Niettemin is de investering erin mogelijk vruchtbaarder dan evaluaties en discussies die louter terugblikken op het verleden. Zij dienen voornamelijk om een schuldvraag te beantwoorden die weliswaar tegemoet komt aan de publieke wraakzucht, maar vooralsnog weinig uitzicht biedt op toekomstige preventie.

Jan Helderman
voorzitter Koninklijk NIVRA