Opinie 07 juli 2009

Geen concurrentie op de accountantsmarkt?

Weet u het nog? Bij de laatste grote consolidatieronde in het topsegment van de accountantsmarkt kon de toenmalige bestuursvoorzitter van Ernst & Young nog stoer vragen wie er toch klaagt over het gebrek aan concurrentie. Het antwoord kwam enkele jaren laten. De EU ziet graag méér concurrentie op de accountantsmarkt.

Er is veel veranderd in de ruim tien jaar tussen de fusie PW + C&L en de uiteindelijk afgeblazen fusie KPMG + E&Y. Waar de bestuursvoorzitter van KPMG het zich nog veroorloofde te mijmeren over de vraag of het fusieproduct nog wel "accountant" zou moeten heten, zal geen enkele wta-vergunninghouder zich dat soort vragen nog stellen. Niet in een interview met de krant in ieder geval. 

Waar je in 1997 nog je schouders kon ophalen over de pers die een beetje zat te zeuren over gebrek aan concurrentie, werd het al snel politiek correct om te vertellen dat er echt heel veel concurrentie is. En die concurrentie was er, kennelijk, van buitenaf. Inmiddels zijn de grote vier ook bikkelhard met elkaar in de slag. 

Is dat erg, of moeten we blij zijn dat de EU eindelijk haar zin krijgt? 

In een markt van perfecte concurrentie tendeert de marktprijs naar de marginale productiekosten, zoals de economen die accountants immers zijn, wel weten. Dat is mooi, want het betekent dat in een markt met perfecte concurrentie de efficiency steeds verder wordt opgevoerd, en dat is goed voor innovatie, de economie, en meer van dat fraais. 

Er zit alleen wel een addertje onder het gras. Perfecte concurrentie veronderstelt een groot aantal gelijkwaardige leveranciers en grote transparantie. Voor de beursfondsen is inmiddels, met dank aan de wetgever, een hoge mate van transparantie bereikt op het punt van de accountantskosten. De verregaande standaardisatie van zowel de productiemethode (NV COS!) als het eindproduct (verklaringenstelsel), maakt dat perfecte concurrentie binnen bereik lijkt. 

Maar welke druk ontstaat nu op de kantoren? Innoveren? Ja, waar dat kan zal het controleproces efficiënter gemaakt moeten worden. Maar zou het niet minstens zo belangrijk zijn dat de toegevoegde waarde van de controle omhoog gaat? Alleen, daartoe ontbreken de prikkels in het huidige stelsel. Ik praat wel eens met mensen van bureaus vaktechniek, of vergelijkbare posities binnen de grote vier, waar men zicht heeft op de ontwikkeling van het accountantsvak binnen het eigen kantoor. Het steeds herhaalde mantra: de creatieve medewerkers die waarde toevoegen voor de klant worden consultant, de accountants leren vooral zo efficiënt mogelijk vinklijstjes invullen.

Als de accountants-fee me drie wensen zou gunnen, zou ik wensen: 

1. Verregaande beperking van de controleplicht
2. Verregaande beperking van de opgelegde standaardisatie van product en productiemethode
3. Afschaffing van de titelbescherming

Meer concurrentie is goed, denk ik. Maar laat het concurrentie op kwaliteit zijn, op toegevoegde waarde voor de klant via de natuurlijke adviesfunctie en voor de maatschappij via de verklaring. Een goede controle levert niet alleen een standaard zinnetje op over "getrouw beeld" maar ook een management letter die zo goed is dat de bijbehorende factuur lachend wordt betaald, zonder vragen over 30 procent korting.