Opinie 29 juli 2009

De continue onmisbaarheid van de accountant

Op 20 juli jongstleden verscheen op Accountant.nl het bericht dat steeds meer bedrijven overschakelen naar permanente interne controle van hun financiële informatie. Dit bleek uit een onderzoek van het Institute of Internal Auditors (IIA). Volgens de studie doet 28 procent van de onderzochte bedrijven aan een of andere vorm van interne continuous auditing. En vijftien procent wil er dit jaar nog mee starten.

Nu staat continuous audit of monitoring al een tijdje op mijn agenda, maar deze aantallen lijken me erg hoog. Want hoewel scripties en onderzoeken - en commercieel getinte claims van adviseurs - een stijgende aandacht voor het onderwerp tonen, lijkt me daadwerkelijke toepassing toch nog tamelijk in de kinderschoenen staan.

In het bericht wordt een voorbeeld genoemd: "Eén van de bedrijven die met de permanente interne audit zijn begonnen, is de Amerikaanse tak van Siemens Financial Services. Elke nacht wordt de informatie van Siemens automatisch doorgelicht. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om informatie over de risico's die met klanten verbonden zijn."

Nou kan je hier over van mening verschillen, maar ik vind dit voorbeeld niet erg gelukkig gekozen. Is regelmatig en achteraf kijken wel hetzelfde als continu en betekenen de verschillende termen in het nieuwsbericht (permanente interne controle, interne continous auditing, continue interne audits, non-stop interne auditing) wel allemaal hetzelfde, zijn een paar vragen die bij mij opkomen naar aanleiding van dit bericht.

Een belangrijke motivatie van bedrijven - volgens het bericht - ligt in de hogere tarieven van externe accountants zouden mede een overweging zijn om deze continue interne audits in te voeren. Dit leidt tot de vrij voorspelbare reactie:

"Het IIA waarschuwt dat de geautomatiseerde controle niet de menselijke kant van de interne controle kan vervangen."

Nee, dat zeker niet. Maar als hier wordt beweerd dat de mens volledig onmisbaar zou zijn, dan ben ik het daar niet mee eens. Deze opstelling doet veel denken aan mijn jeugd waarin in het schaken de kamp tussen mens versus computer ruimschoots werd belicht, en uiteindelijk in het voordeel van de computer werd beslecht. De audit kent - net als het schaakspel - een aantal terugkerende standaard patronen. Deze patronen zijn eenvoudig te automatiseren. De toegevoegde waarde van de mens ligt in het herkennen en gebruiken van deze patronen.

Of de accountant daadwerkelijk (deels) vervangen zal worden doet maar deels ter zake. Het is vooral de opstelling ‘dat dit nooit zal gebeuren' waar het grootste gevaar ligt voor het beroep.