Opinie 04 juni 2009

Verantwoordelijkheid nemen vergt lef

In het Financieele Dagblad van vandaag betoogt Anton Dieleman, directeur vaktechniek bij Mazars, maar weer eens het bekende verhaal van accountants: de directie is verantwoordelijk voor de jaarrekening, accountants voegen daar "slechts" hun accountantsverklaring aan toe. Ook in tijden van crisis en dreigende discontinuïteit kan er natuurlijk geen sprake van zijn dat de accountant garanties voor de toekomst biedt.

Als gebruiker van jaarrekeningen zou ik langzaamaan héél erg moe worden van accountants die nauwelijks weten uit te leggen wat hun verklaring aan waarde toevoegt, maar die wel heel knap weten uit te leggen welke betekenis hun verklaring nadrukkelijk niet heeft. 

Als Kamerlid, legitiem vertegenwoordiger van 'het maatschappelijk verkeer' zou ik een berichtje als dit graag in mijn knipselmap doen om te bewaren voor het moment dat de accountantswetgeving weer eens geëvalueerd gaat worden. Om dan, in navolging van Marijke Vos en Saskia Stuiveling de vraag te stellen: hoe kan het toch dat we bij al die bedrijven waar het mis ging accountants hebben rondlopen die alles zagen, alles wisten, niets zeiden en niets deden? 

Ik verwijs graag en met enige regelmaat naar de Nordemann-lezing 2003 van Arthur Docters van Leeuwen, toen voorzitter van de AFM. Zijn betoog was helder en scherp, de reactie van de voorzitter van het NIVRA ontluisterend. Het steeds maar weer herhaalde mantra van het accountantsberoep: wij zijn nergens verantwoordelijk voor, wij nemen slechts verantwoordelijkheid als eerst onze aansprakelijkheid wordt geregeld, nee, wij geven slechts een verklaring bij de jaarrekening, maar de directie is verantwoordelijk. (Ja, dit is mijn geërgerde weergave, ik heb indertijd helaas de woorden van de toenmalige NIVRA-voorzitter niet letterlijk genoteerd) 

Laten we de zaak eens even vaktechnisch bekijken. Als de accountant een goedkeurende verklaring afgeeft bij een jaarrekening dan verklaart hij dat de weergave door het management een getrouw beeld geeft van de werkelijkheid. Dat is inclusief de continuïteitsveronderstelling, die toekomstgericht is. 

De accountant is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de jaarrrekening, maar hij voegt, in accountantstermen, 'zekerheid toe aan de verantwoording'. 

Volgens Anton Dieleman geeft de accountant géén garanties. Volgens de Dikke Van Dale is een garantie: 'waarborg, zekerheid'. 

Is er een accountant die namens het beroep nu eens helder uiteen wil zetten waarvoor de accountant WEL verantwoordelijkheid neemt? Zekerheid toevoegen, zonder zekerheid te geven? 

En voor alle helderheid: ik maak Anton Dieleman, als individuele accountant, geen verwijten. Ik sta alleen weer eens met open mond te kijken naar de bereidheid van het accountantsberoep om zich te presenteren als een beroep dat zelf niet weet uit te leggen wat haar toegevoegde waarde is, maar erg goed is in uit te leggen waar ze niet op wenst te worden aangesproken. 

En dat terwijl die toegevoegde waarde best uit te leggen is. Het beroep houdt haar gekoesterde 'verwachtingskloof' vooral in stand door onvermogen met haar omgeving te communiceren.