'De wil om de gemeenschap te dienen'
"Slechts de wil de gemeenschap te dienen, kan inhoud geven aan hedendaags koningschap", zo sprak koningin Beatrix in 1980 bij haar inhuldiging. Deze uitspraak biedt een prachtige inspiratiebron voor iedereen die zich met publieke taken bezighoudt.
Een volksvertegenwoordiger of bestuurder is gekozen of benoemd 'om de gemeenschap te dienen'. Bestuurders in zorg, onderwijs, woningcorporaties. Niet in de laatste plaats geldt het voor de accountant als vertrouwensman van het maatschappelijk verkeer. Die wil om 'de gemeenschap te dienen', vraagt een dosis politieke en maatschappelijke sensitiviteit zo betoogde zelfs een aantal woningcorporaties naar aanleiding van de ophef over het topsalaris van de beoogd voorzitter van Aedes.
Moeten we dan maar aanvoelen wat het maatschappelijk verkeer wil, daar zijn toch wetten voor om dat in vast te leggen?, zo hoor ik een beroepsgenoot al repliceren. Ja, dat moeten we aanvoelen zeg ik dan. We laten ons veel te veel door die regels en vermeende 'normenkaders' opsluiten. Zonder kan het niet, maar met alleen regeltjes, checklistjes en normenkaders missen we volgens mij de kern waar het om draait.
Veel collega's die het beroep verlaten en in een financiële functie terecht komen zien dan pas goed wat ze allemaal gemist hebben door zich in hun kamer met checklisten op te sluiten. Een beroepsgenoot moest na 41 jaar accountantspraktijk op het openingsdebat van het NIVRA bekennen zich eigenlijk nu pas te realiseren - nu hij wat afstand van het beroep heeft genomen - dat hij eigenlijk nooit goed naar de maatschappelijke context had gekeken waarin hij zijn accountantsverklaringen afgaf.
Te veel checklistjes, regeltjes en dossiervoorschriften die, zo denk ik dan, de kans kregen de aandacht af te leiden van de omgeving. Een moedige bekentenis. Laat het een les voor het accountantsberoep zijn.
"Je moet ontvankelijk zijn voor de tijdgeest en tegelijk zorgen voor kritische distantie", betoogt Trude Maas in het aprilnummer van het KPMG-blad ZOUT. Prachtige uitspraak van een gepokt en gemazelde toezichthouder in de publieke én private sector, in een tweegesprek over verantwoordelijkheid, vertrouwen en gedrag.
Nog zo een: "En als het over vertrouwen gaat, heeft dat voor mij na al die jaren commissarissenwerk ook een persoonlijke component. Je zou het misschien niet verwachten, maar ik vertrouw ook op mijn gevoel. Als mijn gevoel zegt dat er mogelijk iets niet in orde is, dan klopt dat meestal ook. En mocht ik toch fout zitten dan heb ik weer bijgeleerd."
Hoe persoonlijk is ons vak als accountant nog?
Nog een uitspraak van Trude Maas: "In mijn optiek speelt de rvc een rol in de license to operate die de samenleving van organisaties vraagt. De belangen worden groter en complexer, terwijl de buitenwereld niet goed kan zien wat er binnen ondernemingen gebeurt. De kracht van een rvc ligt deels in zijn onzichtbaarheid, maar in een tijd waarin fundamentele vragen rond vertrouwen en integriteit worden gesteld, moet je de deuren zo ver mogelijk openzetten."
Ook hier naar mijn bescheiden mening een prachtige parallel tussen commissarissen en accountants. Wellicht kunnen ze beiden die les van mevrouw Maas in de praktijk brengen bij de parlementaire onderzoekscommissie.
Collega's die nu met de handen in het haar gaan zitten: niet getreurd. "Politieke sensitiviteit valt te leren", luidt een fameuze uitspraak van de lijsttrekker voor de Europese Verkiezingen voor het CDA, Wim van de Camp.
Op de klantenlijst van een bekend adviesbureau op dat gebied prijken vooralsnog niet de namen van accountantskantoren. Maar misschien moet zelfs dit geheim blijven, zo denk ik dan ondeugend.
Verder zouden bestuurskunde en psychologie in de accountantsopleiding en de verplichte PE-cursussen zeker niet misstaan. Ach, als we naar David J. Lieberman luisteren is het nog veel makkelijker: Iedereen is een open boek. Je moet het alleen willen lezen.
Hoe zit het met die wil om de gemeenschap te dienen, beroepsgenoten? Zo kan zelfs het koningshuis het accountantsvak tot inspiratiebron zijn.