Opinie 06 april 2009

Geheimhouding is fundamenteel beginsel

De kernvraag die naar aanleiding van de casus PwC - Provincie Noord-Holland opkomt is wat mij betreft niet hoe de wet precies uitgelegd moet worden. Dat de regelgeving, met name in de VGC, op dit gebied gewoon onhelder is, werd in de loop van de discussie al snel duidelijk.

Veel relevanter is de vraag hoe geheimhoudingsplicht en maatschappelijk belang zich tot elkaar verhouden. Wie precies het maatschappelijk belang vertegenwoordigt, en of er een hiërarchie in die vertegenwoordiging bestaat, is één kant van de zaak. De andere kant is de vraag welk belang de geheimhoudingsplicht heeft voor het accountantsberoep. 

Geheimhouding wordt tot de fundamentele beginselen van het beroep gerekend. Als je iets een "fundamenteel beginsel" noemt, bedoel je daar, lijkt me, mee dat je je beroep niet adequaat kan uitoefenen als je dit beginsel negeert. Accountants menen blijkbaar, overigens wereldwijd, dat geheimhouding een noodzakelijkheid is om je werk als accountant goed te kunnen doen. 

Natuurlijk kent het beroep uitzonderingen, al was het maar omdat de wetgever er nu eenmaal wel eens anders over denkt. Accountants hebben, anders dan bijvoorbeeld artsen, advocaten en geestelijken géén verschoningsrecht. 

Als een accountant, anders dan op grond van een wettelijke plicht, besluit vertrouwelijke informatie bekend te maken op grond van toestemming van cliënt of werkgever, dient hij op grond van de Verordening Gedragscode (VGC; A-140.8) in dat besluit mede te betrekken een afweging van de belangen van alle betrokkenen, waaronder "derden". 

Een casus die ik me uit mijn studie herinner, betrof een accountant die ontlastende informatie over zijn cliënt bezat. Ondanks aandringen van die cliënt weigerde de accountant deze informatie aan de rechtbank te overhandigen. Zijn motivatie was dat als hij nu wel zou spreken maar in een volgend geval (of collega-accountants) zou zwijgen, dat zwijgen alleen al zo'n volgende cliënt zou veroordelen. Wel toestemming van de klant dus, maar toch geen openbaarmaking, vanwege derdenbelang. 

Binnen het beroep bestaat blijkbaar een vrij grote consensus dat geheimhouding tot de wezenskenmerken van het accountantsberoep behoort. En zo gek is dat niet: het is het bestuur dat verantwoording aflegt aan de stakeholders, en de rol van de accountant is over die verantwoording te verklaren of ze deugt. 

In de huidige verhoudingen tussen bestuur en stakeholders past het niet om enerzijds van de accountant te vragen een oordeel bij een verantwoording van het bestuur te geven en anderzijds zelf een verantwoording over het bestuur te produceren. 

Héél expliciet dus: zolang de driehoek "bestuur, stakeholders, accountant" blijft zoals die nu is, ben ik er van overtuigd dat geheimhouding bijzonder zwaar moet blijven wegen. Die wordt dus in principe nooit opgeheven, behalve als de wet dat eist. Uitzonderingen hierop bepaalt de accountant zelf, en wel extreem terughoudend.

Dat neemt niet weg dat nieuwe tijden om nieuwe verhoudingen kunnen vragen. Maar dat is dan een andere discussie.