Crisis gunstig voor werkgelegenheid accountants - op middellange termijn
Velen vragen zich af of de huidige financiële crisis gevolgen zal hebben voor de werkgelegenheid van accountants. Zie ook de vorige webstelling op deze site. Alvorens hier een uitspraak over te kunnen doen, moeten we eerst kijken naar de oorzaken van de crisis en de maatregelen die nationaal en internationaal worden getroffen ter voorkoming van een dergelijke crisis in de toekomst.
Camiel de Vries
In de expansiedrift van de laatste decennia, wisten bestuurders hun commissarissen volledig naar hun hand te zetten. Ondersteund door het overvloedige aanbod van kapitaal op de financiële markten en de explosief stijgende aandelenkoersen, waar zijzelf via personeelsoptieregelingen ook een graantje van meepikten, werden aandelenkoers en boekhoudkundig resultaat gezien als de belangrijkste prestatie-indicatoren van de onderneming.
De kortetermijngedachte overwon de gedachte van continuïteit en lange termijn aandeelhouderswaarde. Diverse mensen waarschuwden daar al in een vroeg stadium voor. Zoals we nu weten zou het uiteenspatten van de luchtbel op de internationale aandelenbeurzen niet lang op zich laten wachten.
Velen zien het aloude probleem van scheiding tussen eigendom en leiding als een van de belangrijkste oorzaken van zowel de huidige bankencrisis als de boekhoudschandalen die zich rond de eeuwwisseling hebben voorgedaan. Het spelen met andermans geld leidt bij zwak toezicht tot opportunistisch en machiavellistisch gedrag bij bestuurders, stelde minister Zalm tijdens het symposium De code Tabaksblat is er; nu zijn de institutionele beleggers aan zet! op 13 januari 2004.
Het is begrijpelijk dat egoïsme en economisch denken van de mens de bron is van zijn gedragingen. Mensen zullen immers allereerst proberen aan hun persoonlijke behoefte te voldoen en overwegen op welke manier hierin het beste kan worden voorzien. Omdat niet aan alle behoeftes kan worden voldaan of niet alle behoeftes in afdoende mate kunnen worden bevredigd, zullen ze hun vindingrijkheid maximaal aanwenden.
Er bestaan verschillende opvattingen over hoe met verantwoordelijkheid, verantwoording en aansprakelijkheid om te gaan.
Zo zijn er voorstanders om de inhoud en het functioneren van deze aspecten van corporate governance vast te leggen in wet- en regelgeving (rule based).
Anderen opteren daarentegen voor een hoge mate van zelfregulering. Zij proberen het principe van normen en waarden in onze maatschappij te beïnvloeden met als uiteindelijk doel dat betrokkenen, via een natuurlijke weg, verantwoordelijkheid nemen voor hun daden (principle based).
Op basis van de huidige berichtgeving verwacht ik dat zowel nationaal als internationaal naar het instrumentarium van regulering en toezicht zal worden gegrepen.
Hierdoor zal voor de middellange termijn de interne en externe toezichthoudende taak in aard en omvang toenemen. De crisis biedt daarmee op middellange termijn kansen voor het accountantsberoep.
Voor de lange termijn voorzie ik echter een ernstige bedreiging voor de beroepsgroep. Wetgeving leidt namelijk niet direct tot bewustwording en integer handelen. De maatschappelijke aandacht hiervoor zal op termijn weer afzwakken, en pas weer herleven na gebleken overtreding van die wetgeving.
In die fase zullen dan niet alleen bestuurders maar ook toezichthouders - zoals accountants - meer dan voorheen onder vuur komen te liggen. Hoewel op middellange termijn de werkgelegenheidsperspectieven dus gunstig zijn, is het voor accountants van het grootste belang om actief aandacht te schenken aan het ‘managen' van de verwachtingskloof.
Registeraccountant Camiel de Vries is groepscontroller bij de Koninklijke BAM Groep NV. Voordien was hij werkzaam in de controlepraktijk van PricewaterhouseCoopers Accountants NV (1998-2005). Deze opinie is geschreven op persoonlijke titel.