Opinie 08 maart 2009

Waarheidscommissie: Wilt u even het achterste van uw tong uitsteken?

Een waarheidscommissie? Alweer een? Alsof we niet al genoeg openbare verhoren gezien hebben over het ontstaan van de kredietcrisis? Alsof de financiële titanen van begin 21e eeuw, de Heren van het geldelijk geweld, de geldingsdrang en de ontkenning, niet voldoende zijn geschoffeerd door de titanen van ons politieke bestel?

Alsof de G20 met haar politiek-correcte uitspraken over het kalf en de put, en hoe het kalf er weer uit te trekken, niet reeds de juiste weg heeft gevonden? Alsof we de brandweerlieden die de brand in eigen kazerne nog steeds aan het blussen zijn, voor de voeten kunnen gaan lopen? Alsof het gaat om terrorisme, marteling of onderdrukking? Het gaat toch maar om geld? 

Weten we nu niet genoeg van de hoge hoed en de rand? Fiscale en monetaire politiek met een gat in de hand, goedkoop geld, menselijke zwakheid, abracadabra risk management en dito financiële producten, domme hypotheeknemers die kleine lettertjes niet lezen, en domme investeerders die vertrouwden op knappe toezichthouders die vertrouwden op nog knappere financiële ingenieurs en verantwoordingsplichtigen. 

Ik heb best begrip voor de beeldspraak van die brandweerlieden, maar als we meer dan oppervlakkige lessen willen trekken voor de toekomst, zullen we toch dieper in het verleden moeten graven. Ik geloof dat we nog maar het topje van de ijsberg hebben verkend van hoe het allemaal zo gekomen is. 

Voor diepgraven is meer nodig dan political grandstanding van politici - zelf deel van de oplossing maar ook van het probleem - in openbare hoorzittingen met overwegend de reeds geslachten in het getuigenbankje. Dat terwijl zij die erin geslaagd zijn hun onmisbaarheid vol te houden nog steeds op hun plaats zitten. En remedies voorstellen die overwegend zijn gebaseerd op self-assessment. Die natuurlijk nooit aanleiding mag geven tot aansprakelijkheidsgevoelige uitspraken! 

Wij zien op dit moment nog maar het begin van de maatschappelijke ontwrichting en greep in de staatskas die deze crisis teweegbrengt. We kunnen ons daarom maar beter voorbreiden op een ordelijk proces van echte waarheidsvinding onder hen die verantwoordelijk waren voor ordelijk functionerende markten. Dat is beter dan te wachten op een palingoproer op het Frederiksplein. 

Laat topmanagers, commissarissen en de best-betaalden in financiële instellingen die 'te groot zijn om om te vallen' samen met hun toezichthouders en andere poortwachters maar uitleggen waar ze waren vóór en toen dit alles zich ontvouwde. Ieder persoonlijk, in drie A4-tjes. 

Hoe ze hun verantwoordelijkheid zagen en namen. Of en waar ze fout geweest zijn, en waarom. Of ze het businessmodel begrepen waarmee ze werkten. En zo niet: wie dan wel. Waarom ze niet eerder met correctieve maatregelen zijn gekomen. 

En welke effectieve remedies kunnen voorkomen dat een (onvermijdelijke) toekomstige crisis niet weer gewoon een herhaling van zetten zal zijn in eenzelfde globale feestzaal, maar dan zeven jaar verder. 

Dan mogen ze van mij gerust bij voorbaat amnestie krijgen voor erkende fouten of derdegraads bedrijfsblindheid voor hun eigen bedrijfsmodel. En gekielhaald worden voor gebleken halve waarheden, en geduimschroefd bij falend geheugen. 

Daarna hebben we nog enkele maanden nodig ons een weg te banen door een zee van zwarte pieten. Maar daardoor zullen we ongetwijfeld uitkomen op de vraag welke kwalitatieve wetgeving nodig is, en wat dat nu echt in de weg staat. 

Dan zijn we tenminste bezig integraal de trap van boven naar beneden te vegen. En zij die daar door ontwijkend gedrag persé om vragen, met de rest van het stof af te voeren. Pas dan kunnen we het eigen, collectieve en systemic stoepje vegen. 

Daar is soms niets op tegen! 

De tijd voor ordelijke, reële waarheidsvinding is nu wel aangebroken. Zonder aanzien des persoons.